، روز جمعه هفتم اردیبهشت ماه 1403، دومین اجلاس بین المللی ایران-آفریقا در تهران آغاز شد. اجلاسی که در قالب آن شاهد حضور مقام های ارشد و به طور خاص وزرای اقتصاد بیش از 30 کشور آفریقایی در کشورمان بوده ایم و رئیس جمهور ایران نیز در این نشست به ایرادِ سخنرانی پرداخت.

تاکنون تحلیل و تفسیرهای مختلفی در مورد محرک های اصلی تقویت رویکرد سیاست خارجی ایران در دولت سیزدهم نسبت به کشورها و مناطق در حال توسعه نظیر قاره آفریقا مطرح شده با این حال، همچنان بسیاری نسبت به طرح این سوال اقدام می کنند که ایران حقیقتا از قِبَل توسعه روابط با دولت ها و ملت های آفریقایی و همچنین برگزاری نشست هایی نظیر اجلاس بین المللی ایران و آفریقا، چه اهدافی را دنبال می کند؟

به نظر می رسد در پاسخ به این پرسش توجه به 2 نکته ضروری است.

اولا، باید توجه داشته باشیم که قاره آفریقا مدت هاست که با تصور سنتی که از این قاره وجود داشته و آن را مصادف با فقر و توسعه نیافتگی در نظر می گرفتند، فاصله گرفته است. اکنون کشورهای آفریقایی در حوزه اقتصادی با سرعتی بالا در حال رشد هستند و آمارهای رسمی حاکی از بهبود وضعیت اقتصادی خانوارهای آفریقایی در کشورهای مختلف این قاره هستند.

جالب است که قاره آفریقا میزبان بیشترین شمار شهرهایی در جهان است که با سرعتی بالا در حال تجربه رشد و توسعه اقتصادی هستند. حال در این شرایط، با بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای آفریقایی، ایران می تواند یک بازار هدفِ بسیار مناسب برای صادرات کالاهای خود پیش چشم داشته باشد. این قاره بیش از یک میلیارد انسان را در خود جای داده است و البته که کالاها و خدمات ایرانی از مزیت رقابتی بسیار خوبی نیز در قاره آفریقا برخوردارند. این کالاها هم از حیث قیمتی و هم کیفیتی در قیاس با همتایان غربی خود نزد ملل آفریقایی می‌توانند حائز مزیت باشند.

در عین حال، ملل و کشورهای آفریقایی نیز به دنبال آن هستند تا با کمترین هزینه نیازهای خود در حوزه کالا و خدمات را رفع کنند. معادله ای که از طریق توسعه روابط این دسته از ملت ها با ایران قابل تحقق است. دستورکاری که در نهایت هم به نفع ایران است و سبد تجارت خارجی ایران را متنوع‌تر خواهد کرد و هم نیازهای قابل توجهی را از کشورهای آفریقایی حل می کند. در کنار همه این ها باید توجه داشته باشیم ایران در حوزه هایی نظیر فنی و مهندسی، کشاورزی و فناوری نیز می تواند تجربیات ارزشمندی را به کشورهای آفریقایی منتقل کند و دستاوردهای قابل ملاحظه ای را از این طریق برای خود محقق سازد.

دوم اینکه کریدورهای قدرت جهان در حال تغییر هستند و افول هژمونی غرب در جهان کنونی جلوه های عینی را به خود گرفته است. از این رو، هم ایران و هم کشورهای آفریقایی در حال تنظیم خود با شرایط و مقتضیات یک نظم جدید جهانی که غیرغربی است، هستند. حال دراین وضعیت، هم ایران و هم آفریقا می توانند حمایت های سیاسی، نظامی و اقتصادی قابل ملاحظه ای را از یکدیگر ارائه کنند. به طور خاص، ایران می تواند روی حمایت‌های سیاسی و حق رای ملل آفریقایی در قابل سازمان ها و نهادهای بین المللی مختلف نظیر آژانس بین المللی انرژی اتمی و یا مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نفع خود حساب باز کند.

فراموئش نکنیم که قاره آفریقا میزبان بیش از 50 کشور است که این مساله حاکی از این واقعیت است که آفریقایی‌ها از وزن سیاسی قابل ملاحظه ای در قالب نهادها و سازمان های بین المللی برخوردارند و رای آن ها می‌تواند برای کشوری نظیر ایران تعیین کننده باشد.