خبرگزاری موج آذربایجان شرقی گزارش می دهد؛

فلسفه رژه شاه‌ حسین گویان تبریز (شاخسی) + فیلم و تصاویر

شاه‌حسین‌گویان نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم به‌طور گسترده در تبریز برگزار می‌شود و این مراسم از چند روز مانده به ماه محرم تا دهمین روز از همین ماه و ظهر عاشورا ادامه یافته که در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم «شاخسِی» می‌گویند که کوتاه‌شدهٔ واژهٔ «شاه‌حسین» است.

به گزارش خبرگزاری موج آذربایجان شرقی، شاه‌حسین‌گویان نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم در بیش‌تر نقاط آذربایجان و به‌طور گسترده در تبریز برگزار می‌شود. این مراسم از چند روز مانده به ماه محرم تا دهمین روز از همین ماه و ظهر عاشورا ادامه می‌یابد. در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم «شاخسِی» می‌گویند که کوتاه‌شدهٔ واژهٔ «شاه‌حسین» است.

شاخسی (شاه‌حسین) در اصل یک رژهٔ نظامی است. در مراسم شاه‌حسین‌گویان، عزاداران نوعی چوب مخصوص این نوع عزاداری (که قبلاً از قمه یا شمشیر استفاده می‌شد) را از زمین تا فرق سر خود حرکت می‌دهند و وقتی که چوب به زمین نزدیک می‌شود، همگی با صدای بلند ندای «شاخسِی» (شاه‌حسین) و زمانی که چوب به سرشان نزدیک می‌شود، همگی با صدای بلند ندای «واخسِی» (وای‌حسین) سرمی‌دهند.

این حرکت به نشانهٔ جنگ یاران حسین بن علی با یاران یزید بن معاویه در صحرای کربلا است. همچنین عزاداران در حین عزاداری، دست خود را بر پشت یک‌دیگر قرار می‌دهند و با این حرکت خود، اتحاد و انسجامشان را نشان می‌دهند.

عده‌ای این مراسم را به سبک سنتی انجام می‌دهند و از هیچ‌گونه ابزارآلات جدیدی که در سال‌های اخیر در مراسم شاه‌حسین‌گویان دخیل شده‌است، استفاده نمی‌کنند؛ که می‌توان به هیئت شاه‌حسین‌گویان محله شتربان (قاسمیه) که حتی از چوب هم استفاده نمی‌کنند اشاره کرد.

شاخسی تبریز

عده‌ای هم با استفاده از طبل، سنج و سایر ابزارآلات، شور و شوق در این مراسم به وجود می‌آورند و مورد توجه مردم قرار می‌گیرند؛

مراسم شاخسی از آن نظر منحصر به فرد است که در هیچ کجای دنیا غیر از آذربایجان برگزار نمی شود. البته مراسم هیئت و سینه زنی در آذربایجان نیز همانند سایر شهرهای ایران و دنیا انجام می شود.

این آیین در تبریز قدمت زیادی دارد. در میان پایه‌گذاران اصلی شاخسی در تبریز می‌توان نام حاج ناظم را آورد که وقتی به عراق سفر می‌کند، دسته طویریج را می‌بیند و در تبریز پیاده می‌کند.

شاخسی تبریز

مراسم شاه حسین گویان و سینه زنان بسیاری از محلات به لحاظ عظمت، بزرگی دسته ها، تعداد افراد، توانایی نوحه خوانان، تنوع و سوز مرثیه ها و حتی شهرت مداحان و نوحه خوانان معروف هستند. به عنوان مثال هیات های: شتربان، کوچه باغ، تپلی باغ، اهراب، مارالان، قره آغاج ، ثقه الاسلام و حتی ولیعصر برای خود اسم و رسمی داشته و از سابقه ای طولانی برخوردارند.

برخی از دستجات، رسم جالبی هم دارند و آن، مهمان رفتن و انجام عزاداری در محلات همسایه و حتی محلات دوردست شهر است. بدین ترتیب، نوعی الفت و دوستی و وفاق در بین شهروندان ایجاد می شود ضمن آنکه محلات دیگر شهر نیز با نحوه عزاداری محلات همسایه آشنا می شوند و از فیوضات نوحه خوانی محلات دیگر بهره می برند.

شاخسی تبریز

در همه این عزاداری ها، ادای نذر و احسان نیز به راه است. از چایی گرفته تا شربت و نان روغنی و کیک و بیسکویت و حتی غذاهای آماده، سیب زمینی، شله زرد، ساندویچ، خرما و ….

برخی از افراد مومن و عزادار نیز در این منطقه، برنامه سالیانه ای برای خود و خانواده و حتی محله و شهر تعریف و ثبت کرده اند. به عنوان مثال برخی از خانواده ها در ظهر تاسوعا، ناهار نذری می دهند و استمرار این پخش نذور سبب شده تا قریب به اتفاق عزاداران و خانواده های دیگر بدانند که در این روز در فلان خانه، غذای آماده احسان می دهند. یا برخی از خانواده ها، یکی از روزهای دهه اول و دوم محرم را به عزاداری و مرثیه سرایی برای یکی از یاران شهید امام حسین اختصاص داده اند و در این روز با دعوت از دوستان و هم هیئتی های خویش ضمن به راه انداختن دستجات سینه زنی، نذورات خویش را در این راه ادا می کنند.

مراسم شاخسی تقریباً درهمه شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی برگزار می‌شود، در این نوع عزاداری جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند.

حجت‌الاسلام سیدمحمود حسینی مدیرکل تبلیغات اسلامی استان آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری موج آذربایجان شرقی در این خصوص گفت: رژه «شاه حسین گوی» برای اعلام آمادگی عزاداران برای کمک و یاری به امام حسین (ع) است که در ابتدا عزاداران شمشیر به دست می‌گرفتند و بعد از مدتی قمه شد که موجب شد قمه‌زنی در ملأعام متداول شود که انحرافات و مشکلات بسیاری داشت که بعد از انقلاب اسلامی قمه‌ از این مراسم کنار گذاشته شد و عزاداران چوب به دست گرفتند.

وی افزود: رژه شاه حسین گوی مراسم و رژه‌ای حماسی است که نشأت گرفته از اتفاقات شب عاشوراست و در این شب ۷۲ نفر از یاران سیدالشهدا به رهبری حبیب بن مظاهر زمانی که دل نگرانی حضرت زینب (س) را می‌بینند، به بیرون از خیام می‌آیند و شمشیرهای خود را بهم می‌زنند و یا حسین می‌گویند و به نوعی غرش می‌کنند تا آمادگی و جان برکفی خود را به عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب (س) نشان دهند.

حسینی تاکید کرد: رژه حسین گوی مردم تبریز نیز با تأسی به همین اقدام طراحی شده است تا آمادگی خود را برای جان برکفی نشان دهند.

وی ادامه داد: تبریزی‌ها چوب به دست می‌گیرند تا اعلام کنند اگر روزی امام زمان (عج) ظهور کند این چوب‌ها یا همان شمشیرها را به دست خواهیم گرفت و رکاب ایشان به جنگاوری خواهیم پرداخت. عزاداران در دهه اول محرم در تبریز این رژه را انجام می‌دهند تا به طاغوت و ستمگران زمانه بگویند آماده مقابله با آنها هستند.

حسینی بیان کرد: این رژه در تبریز دو سه روز مانده به محرم آغاز می‌شود و تا روز عاشورا ادامه دارد و مراسم شاه حسین گوی در تمام محلات تبریز انجام می‌شود و در این محلات، منطقه‌ای را معین می‌کنند و عزاداران در آن تجمع می‌کنند. آن منطقه از پیش سیاه‌پوش می‌شود و منطقه را به نوعی غرق می‌کنند.

یکی از اعضای هیات با استفاده از بلندگوهای سیار اشعار مذهبی، مداحی‌ها و نوحه‌های جانسوز را با آهنگ‌های دلنشین و حماسی قرائت می‌کند و شاه‌حسین گویان جواب می‌دهند؛ حرکت آرام و طولی این دسته به همراه چراغ‌ها و فانوس‌هایی که در میان جمعیت روشن است، همواره عظمت دلسوختگان حسین را در اذهان متبادر می‌سازد.

در برخی دستجات، از طبل‌های بزرگ و کوچک و سنج و شیپور برای حفظ ریتم آهنگ نوحه‌ها استفاده می‌شود و در برخی از دستجات، از چوب‌های بزرگی در دست استفاده می‌شود و با حرکت دادن سریع آن شاه‌حسین گویان، آمادگی خود را برای حضور در رکاب امام (ع) و جنگ با دشمنان اعلام می‌دارند.

مراسم شاه حسین گویان بسیاری از محلات به لحاظ عظمت، بزرگی دسته‌ها، تعداد افراد، توانایی نوحه خوانان، تنوع و سوز مرثیه‌ها، از شهرت بالایی در بین مردم برخوردار است.

این مراسم، در شب‌های دهه‌ اول محرم به اوج خود می‌رسد و تا صبح تاسوعا و عاشورا ادامه می‌یابد، بر طبل کوبیدن و چنین حرکت‌های تند و ریتمیک تا ظهر عاشورا تداوم می‌یابد و بعد از آن تقریباً به پایان می‌رسد.

یکی از مهم ترین نوحه های ذکر شده در هیئت‌ها و مراسم شاه حسین گویان، شعر زیبای استاد شهریار است که چنین سرود: حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار/ بتول و مرتضی پیغمبر آغلار (زمین و آسمان در عزای حسین می گریند، بتول و مرتضی و پیغمبر می ‌گریند) و یا این جمله بیشتر به گوش می رسد: هانسی گروهون بئله مولاسی وار؟/ شیعه لرین حضرت عباسی وار(کدامین گروه چنین مولایی دارند؟! شیعیان مولایی چون حضرت عباس دارند).