، روز یکشنبه (۲۷ مهر) عباس عراقچی در جلسه هیئت دولت گزارشی ارائه داد و اعلام کرد ایران، چین و روسیه در حال تشدید هماهنگی‌های خود برای مقابله با اقدامات یکجانبه اروپایی‌ها در زمینه مکانیسم اسنپ‌بک هستند.

طرح این گزاره در فضای رسانه ای کشور این سوال را مطرح کرد که چین و روسیه چگونه می توانند خلاف اجرای اسنپ بک به کمک ایران بیایند و مانع تحقق برنامه غیرقانونی اروپایی ها برای بازگرداندن تحریم ها شوند؟

همکاری سه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران، چین و روسیه علیه تحریم‌های غربی، ریشه در ساختارهای چندجانبه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO) و گروه بریکس (BRICS) دارد که این کشورها را به هم پیوند می‌دهد. ایران از سال ۱۴۰۲ عضو کامل شانگهای شده و از دی همان سال به بریکس پیوسته است، که این عضویت‌ها بستری برای تقویت روابط اقتصادی و سیاسی فراهم کرده‌اند.

سازمان شانگهای در نشست‌های ۲۰۲۵ بر مخالفت با تحریم‌های یکجانبه تأکید کرده و ایران را به عنوان شریکی کلیدی برای دور زدن فشارهای غربی معرفی کرده است. برای مثال، در نشست در سپتامبر ۲۰۲۵، بحث‌هایی در مورد ایجاد سیستم‌های پرداخت مستقل از دلار آمریکا مطرح شد که می‌تواند به ایران کمک کند تا تحریم‌ها را خنثی سازد.

 در بریکس، که اکنون شامل ایران، روسیه، چین، برزیل، هند، آفریقای جنوبی و چند عضو جدید است، تمرکز بر اقتصادهای نوظهور و کاهش وابستگی به غرب است. روسیه و چین از این پلتفرم برای حمایت از ایران در برابر اسنپ‌بک استفاده کرده‌اند؛ برای نمونه، در نامه مشترک اخیر، این کشورها بر غیرقانونی بودن تلاش E تأکید کردند و پیشنهاد دادند بریکس می‌تواند مکانیسمی برای تجارت بدون تحریم ایجاد کند.

اقدامات مشترک شامل توسعه تجارت دوجانبه و سه‌جانبه است: ایران نفت خود را به چین صادر می‌کند (چین بزرگ‌ترین خریدار نفت تحریم‌شده ایران است)، روسیه فناوری نظامی و اقتصادی به ایران می‌دهد، و هر سه کشور در حال ایجاد کریدورهای حمل‌ونقل مانند شمال-جنوب هستند که تحریم‌ها را دور می‌زنند. همچنین، پیمان استراتژیک ۲۰ ساله ایران و روسیه در ژانویه ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳) امضا شد که شامل همکاری بانکی و سرمایه‌گذاری است.

این همکاری‌ها نه تنها دیپلماتیک، بلکه اقتصادی هستند و هدفشان ایجاد یک محور جنوبی برای مقابله با غرب است، ب ا این حال در بعد اقتصادی، چین با ایجاد سیستم‌های مالی موازی (مانند استفاده از یوان در تجارت) به ایران کمک کرده تا بیش از ۱۳۰ میلیون بشکه نفت تحریم‌شده را در سال ۲۰۲۵ صادر کند، و روسیه تجربیات تحریم‌زدایی خود را به اشتراک می‌گذارد.این اقدامات می‌تواند بخشی از فشار تحریم‌ها را کاهش دهد، به ویژه در صادرات نفت که بیش از ۵۰ درصد درآمد ارزی ایران را تشکیل می‌دهد.

با این حال، هنوز موانعی جود دارد باعث می شود این همکاری به حد قابل توجهی برسند و آن هم اثر تحریم‌های ثانویه آمریکا بر شرکت‌های چینی و روسی است.اما به رغم همین همکاری ها تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد که این همکاری‌ها رشد اقتصادی ایران را تا ۲-۳ درصد افزایش می‌دهد.

براین اساس به صورت جزئی تر می توان گفت، همکاری سه جانبه مذکور که عراقچی از آن به عنوان راهکاری برای خنثی کردن اثرات اجرای مکانیسم ماشه، یاد می کند به چند روش می تواند مرثر واقع شود:

سیستم‌های پرداخت جایگزین و تجارت با ارزهای محلی:

 چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و علیرغم تحریم ها حدود ۹۰ درصد صادرات نفت ایران (معادل بیش از ۴۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵) را جذب می‌کند. برای دور زدن سیستم بانکی جهانی (مانند سوئیفت)، چین از سیستم بارتر (نفت در برابر کالا و خدمات) استفاده می‌کند. به عنوان مثال، شرکت‌های دولتی چینی نفت ایران را دریافت می‌کنند و در مقابل، پروژه‌های زیرساختی در ایران (مانند راه‌آهن، بنادر و نیروگاه‌ها) را تأمین مالی می‌کنند. همچنین، تجارت با یوان افزایش یافته و ایران از سیستم پرداخت CIPS چین برای معاملات استفاده می‌کند تا وابستگی به دلار را کاهش دهد.

در حوزه همکاری با روسیه، دو کشور سیستم پرداخت Mir (روسی) و Shetab (ایرانی) را ادغام کرده‌اند تا معاملات بانکی بدون نیاز به دلار انجام شود. همچنین، روسیه و ایران از ارزهای محلی (روبل و ریال) در تجارت دوجانبه استفاده می‌کنند، که حجم آن در سال ۲۰۲۵ به بیش از ۵ میلیارد دلار رسیده است.

افزون براینها، در چارچوب بریکس، این سه کشور در حال توسعه یک سیستم پرداخت مشترک مبتنی بر بلاکچین و ارزهای دیجیتال هستند تا تحریم‌ها را خنثی کنند. برای مثال، در نشست بریکس ۲۰۲۵، پیشنهاد ایجاد «بانک بریکس» برای تسهیل تجارت بدون دلار مطرح شد.

کریدورهای حمل‌ونقل و لجستیکی:

 کریدور شمال-جنوب: ایران، روسیه و هند (با حمایت ضمنی چین) این کریدور را توسعه داده‌اند تا کالاها از طریق دریای خزر و خلیج فارس جابجا شوند و مسیرهای غربی را دور بزنند. روسیه فناوری ریلی ارائه می‌دهد و چین سرمایه‌گذاری می‌کند؛ مثلاً راه‌آهن جدید شی‌آن-تهران (که در ژوئن ۲۰۲۵ راه‌اندازی شد) زمان حمل‌ونقل را کاهش داده و هزینه‌های تحریم‌محور را پایین می‌آورد.

این کریدور سالانه میلیون‌ها تن کالا (از جمله نفت و غلات) را جابجا می‌کند و ایران را به بازارهای آسیایی متصل نگه می‌دارد.

همکاری دریایی: چین و روسیه به ایران کمک می‌کنند تا صادرات نفت بدون ردیابی توسعه یابد.

 همکاری‌های نظامی و فناوری:

انتقال فناوری: روسیه فناوری نظامی (مانند سیستم‌های دفاع هوایی و پهپادها) را به ایران می‌دهد و در مقابل، ایران تجربیات تحریم‌زدایی خود را به اشتراک می‌گذارد. در نامه مشترک اخیر سه کشور به سازمان ملل آنها اعلام کردند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران پایان یافته و همکاری‌های نظامی را ادامه خواهند داد.

 حمایت دیپلماتیک: روسیه و چین به عنوان اعضای دائم شورای امنیت، تلاش‌های اروپا برای اسنپ‌بک را وتو یا تضعیف می‌کنند. در سپتامبر ۲۰۲۵، آن‌ها قطعنامه‌ای برای تأخیر اسنپ‌بک پیشنهاد کردند که هرچند شکست خورد، اما این کار نشان‌دهنده تعهدشان بود.