جاوید قربان اوغلی، سفیر سابق ایران در آفریقای جنوبی، در گفت و گو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری موج درباره ارسال تسلیحات موشکی ایران به روسیه در جریان جنگ اوکراین و واکنش آمریکا به این اقدام گفت: جنگ روسیه از حساسیت فوق العادهای برخوردار است. برخی از صاحب نظران معتقدند نظم‌آینده جهان در گرو نتیجه جنگ‌ اوکراین است. به همین دلیل تمرکز غرب بر مدیریت آن قرار گرفته و از طرق مختلف در حال حمایت و پشتیبانی اوکراین است. البته این جنگ برای اروپا از حساسیت بیشتری دارد. زیرا در واقع اروپا جنگ اوکراین را تهدیدی جدی برای امنیت خود می داند که در صورت شکست قطعی این کشور، اروپا در معرض تهدید روسیه قرار خواهد گرفت. این علاوه بر مساله انرژی است که روسیه تامین کننده اصلی آن برای قاره سبز بود. 

وی ادامه داد: با شروع جنگ اوکراین و قطع صادرات گاز از روسیه و تعطیل پرژوه نورد استریم ۱ و ۲، اروپا مجبور شد با صرف هزینه های بسیار سنگین  انرژی  مورد نیاز خود را تامین کند که آثار تورمی آن را مردم این قاره به عیان در هزینه های زندگی خود مشاهده می کنند. در این میان قرار گرفتن ایران در کنار روسیه با واکنش بسیار سخت و سریع اروپا مواجه شد و روابط  ایران با اروپا را به شدت تحت تاثیر قرار داد، به گونه ای که در چهار دهه گذشته بی‌سابقه بود. در این راستا آمریکا متحد اصلی اروپاست و طبیعی است که مواضع تندی در قبال حامیان روسیه داشته باشد. مساله ارسال پهپادهای ایران به روسیه که در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گرفت، ضربه سنگینی به روابط ایران و اروپا زد و اکنون نیز موضوع موشکهای دوربرد در کانون توجه قرار گرفته است.

تأثیر ارسال موشک های ایرانی به روسیه بر وضعیت اقتصادی کشور

این تحلیلگر مسائل بین الملل تصریح کرد: اروپا چندی قبل تهدید کرد در صورت ارسال موشک های ایران به روسیه، در اولین گام مانع پرواز خطوط هوایی ایران به اروپا خواهد شد. تصور می کنم در صورت تجهیز روسیه به موشک های ایران، ما وارد فاز جدیدی از تنش با غرب خواهیم شد که تأثیرات بسیار مخربی بر اوضاع اقتصادی کشور خواهد داشت. یکی از سناریوهای احتمالی، ورود اروپا به «مکانیسم ماشه» تا قبل از اکتبر ۲۰۲۵ باشد که سال پایانی برای رفع محدودیت های هسته ای ایران بر اساس توافق برجام است. در صورت تحقق این اتفاق، قطعنامه ۲۰۲۳ باطل و به طور اتوماتیک کلیه قطعنامه های قبلی هسته ای احیا خواهد شد.

قربان اوغلی تأکید کرد: به شخصه از استراتژی نظام در قبال جنگ اوکراین اطلاع دقیقی ندارم ولی به عنوان یک تحلیلگر ارزیابی من این است که با در نظر گرفتن «سیاست هزینه -فایده» استمرار قرار گرفتن در کنار روسیه به نفع منافع ملی کشور نیست؛ خصوصاً که روسیه در مقاطع مختلف نشان داده حاضر است از «ورق ایران» به منظور بالانس روابط خود با غرب و گرفتن امتیاز بیشتر استفاده کند.

مدیرکل پیشین وزارت خارجه درباره گفتگوهای غیرمستقیم ایران با آمریکا در عمان با موضوع حوثیها و دریای سرخ که در روزهای اخیر رسانه ای شده است، گفت: دریای سرخ یکی از مهمترین آبراههای آزاد جهان برای کشتیرانی بین المللی است و هرگونه ناامن سازی این آبراهه، تهدید امنیت کشتیرانی به شمار می رود. حملات نظامی حوثیهای یمن به کشتی‌های تجاری اندک زمانی پس از تهاجم نظامی اسرائیل به غزه آغاز شد و همچنان ادامه دارد که بخش عظیمی از کشتیرانی را در این آبراهه مختل کرده است. البته حوثیها بارها اعلام کرده اند که هدف آنها فقط کشتی‌هایی هستند که مقصد آنها بنادر اسرائیل است. اما روشن است شرکت‌های بزرگ با توجه به ریسک بسیار زیاد، نمی توانند بدون اطمینان از حفاظت صد در صدی کشتیهای خود را از این آبراهه عبور دهند.

وی افزود: در واکنش به این مسئله، فشارهای سیاسی و حملات هوایی آمریکا و متحدانش (نوعا انگلیس) به مراکز حوثیها در داخل یمن از بازدارندگی کافی برخوردار نبوده است و همچنان که ملاحظه می شود این حملات ابعادی وسیع تر و با تسلیحات پیشرفته تر به خود گرفته است. گفتنی است آمریکا به رغم برخورداری از قدرت نظامی برتر و تجهیزات بسیار پیشرفته در موضوع دریای سرخ، با یک دولت  و کشور طرف نیست که بتواند با تهدید و یا حمله به زیر ساختهای حیاتی آن بحران را مهار کند. حوثیها تشکیلاتی چریکی در سرزمینی هستند که هفت سال جنگ تقریباً تمام زیر ساخت‌های آنان را نابود کرده است و چیزی برای از دست دادن ندارند.

حوثیها دلیل اقداماتشان علیه کشتی های اسرائیلی در دریای سرخ را جنایت های اسرائیل در غزه اعلام کرده اند

قربان اوغلی خاطر نشان کرد: نکته دیگر اینکه حوثیها با زیرکی اقدامات نظامی علیه کشتی‌ها را به جنایتهای اسرائیل در غزه پیوند زده اند که این کار می تواند پوششی مشروع و قابل قبول از نظر افکار عمومی برایشان ایجاد کند. البته من اطلاعاتی درباره مذاکرات مابین آمریکا و جمهوری اسلامی ایران ندارم ولی آمریکا با این پیش فرض که ایران حامی حوثیها و تامین کننده اصلی تسلیحاتی آنان است، گفتگو با ایران را به عنوان یک راهکار برای حل مشکل امنیت دریای سرخ و تامین امنیت کشتیرانی در این آبراهه انتخاب کرده است.

وی در ادامه اظهار داشت: گروههای نیابتی مورد حمایت ایران در عین اینکه می توانند برای پیشبرد برخی اهداف تاثیرگذار باشند ولی باید توجه داشت که در صورت عدم مدیریت هوشمندانه، می تواند به اجماع بین الملی در نهادی مانند شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه کشور حامی گروه نیابتی تبدیل شود. 

عوض شدن رئیس جمهور در آمریکا در استراتژی کلی این کشور در مورد ایران تغییری ایجاد نمی کند

دیپلمات سابق ایران در خصوص تاثیر تحولات سال انتخاباتی آمریکا بر مسائل و موضوعات مرتبط با جمهوری اسلامی ایران گفت: موضوع ایران در سیاست خارجی آمریکا یک موضوع فراحزبی است. در واقع اختلاف دو حزب اصلی امریکا در مورد ایران در تاکتیک است و نه استراتژی. بنابراین کنار رفتن یکی و روی کارآمدن دیگری، دگرگونی عمیق در سیاست واشنگتن در قبال ایران رخ نمی دهد. مشکل اصلی اختلاف را من در دو  محور می توانم خلاصه کنم: یکی نگاه ایدئولوژیک و تا حدی تاریخی ایران به امریکا  و از آن طرف رویکرد ایران در قبال اسرائیل است که پیوند بسیار عمیقی با عنصر سیاست در آمریکا دارد. به بیان دیگر متاسفانه مشکلات ایران و آمریکا  بسیار عمیقتر از آن است که حتی رئیس جمهوری مانند باراک اوباما به رغم تمایل قوی که بارها صریحاً اعلام کرده بود، نتوانست حتی بخشی از آن را به سرانجام برساند.

قربان اوغلی افزود: در این خصوص دو مثال ساده بزنم .خاتمی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری(۱۳۷۶) از ایجاد شکاف در دیوار بلند بی اعتمادی بین تهران و واشنگتن سخن گفت. آن زمان بیل کلینتون در کاخ سفید بود و برکسی پوشیده نیست که او نیز تمایل شدیدی  برای کار با جمهوری اسلامی ایران داشت. برخلاف سنت اسلاف خود به هنگام سخنرانی خاتمی در سازمان ملل، از صحن مجمع عمومی بیرون نرفت و حتی برای یک لحظه دست دادن با خاتمی در راهروهای سازمان ملل پرسه زد؛ ولی نه تلاشهای خاتمی برای شکاف در این دیوار به نتیجه رسید و نه کوشش کلینتون به ثمر نشست. از یاد نبرده ایم که خانم مادلین آلبرایت برای اولین بار به نقش آمریکا در کودتا علیه محمد مصدق و سرنگونی دولت ملی ایران اعتراف و عذر خواهی کرد که در نوع خود مساله ای به غایت مهم‌ بود.

وی تصریح کرد: همچنین پس از ورود باراک اوباما به کاخ سفید، وی نیز کار با جمهوری اسلامی ایران را در دستور کار قرار داد و در اولین گام مهمترین مساله را حل و فصل مناقشه هسته ای از طریق مذاکره اعلام کرد. اوباما این راهبرد را علیرغم مخالفت‌های داخلی ایالات متحده (جمهوری خواهان، بخشی از دموکراتها، لابی نیرومند آیپک و ...) و متحدانش ( اسرائیل و عربستان سعودی) با قدرت پیش برد ولی به دلیل آگاهی از تصویب آن در کنگره که لازمه تبدیل یک توافق سیاسی به یک معاهده(treaty) است، از انجام این کار خود داری کرد. متاسفانه جمهوری اسلامی ایران در قبال آمریکا نیز از روندی مشخص برخوردار نیست که هر تحلیلگری را دچار سردرگمی میکند.

لزوم تدوین برنامه مدون برای مواجهه با احتمال حضور دوباره ترامپ در کاخ سفید

 مدیرکل سابق وزارت خارجه تأکید کرد:  اگر ما در مورد افغانستان و عراق با آمریکا گفتگو کردیم و در واقع برای از سر راه برداشتن طالبان در دوره اول و رژیم بعثی صدام وارد تعاملی جدی و تاثیر گذار با آمریکا شدیم، چرا با چنین سابقه ای نتوانستیم گفتگو این کشور را در دستور کار قرار دهیم؟ً چرا نباید برای دفع شر بزرگترین که برای منافع ملی از ضروریات انکار ناپذیر است، برنامه‌ مدونی داشته باشیم؟! در این شرایط با توجه به احتمال نسبتا زیاد بازگشت مجدد دونالد ترامپ به کاخ سفید، ضروری است که سیاست سازان کشور با استفاده از عقل منفصل شخصیتهای سیاسی، کارشناسان خبره و آشنا با جهان راهبردی را برای این تحول مهم تدوین کنند. قطعا اسراییل از روی کار آمدن ترامپ استقبال خواهد کرد و احتمالاً از هم اکنون در حال تدوین برنامه کار با اوست. حضور تیم افراطی قبلی مانند پمپئو و ..در کنار ترامپ برای ایران فاجعه بار خواهد بود.

تعامل با آمریکا به معنای تسلیم نیست

قربان اوغلی ادامه داد: این جمله معروف که «کشورها دوستان و دشمنان دائمی ندارند» حرف کاملا درستی است. زیرا منافع کشورهاست که  نقشه راه و راهبرد روابط با کشورهای دیگر را ترسیم میکند. از این رو بر این باورم و بارها آن‌ را نوشته و گفته ام که تدوین راهبردی منطبق با منافع کشور در تعامل با آمریکا از ضروریات سیاست خارجی ایران در شرایط انتخابات این کشور است. وقتی از تعامل سخن می گوییم نباید فوری آن را مترادف با برقراری روابط با واشنگتن، حل و فصل همه مشکلات با آن و یا مترادف با مرعوب شدن، وادادگی و تسلیم تلقی کرد. ما برای عبور از این مشکل با  چالشی درونی روبرو هستیم که هر چه سریعتر باید تکلیف آن را مشخص کنیم. ورود در این حوزه این مهم، گره های بسیاری را در سیاست خارجی ما می گشاید.

وی اظهار داشت: به نظرم وقت آن رسیده است که ما پس از 45 سال، در عرصه بین المللی به زبان قابل فهم و درک اکثریتی سخن بگوییم. جنگ غزه برای فلسطینی ها فاجع هبار بود ولی اقدام شجاعانه حقوقی بین المللی کشوری غیرمسلمان مانند آفریقای جنوبی نزد دیوان بین المللی کیفری با استقبال و حمایت بسیاری از کشورهای حتی غربی روبرو شد و ضربه حیثیتی سنگینی را به اسرائیل وارد کرد. بنابراین ما نیز به شدت نیازمند مدیریت هوشمندانه ای در سیاست خارجی هستیم که بتواند پیوندی منطقی بین استراتژی نظام در حمایت از محور مقاومت و دیپلماسی که مهمترین راهکار پذیرفته شده بین المللی است برقرار کند. شاهبیت این راهبرد هم اولویت و ترجیح منافع ملی کشور است.