، کمیسیون اروپا روز سه‌شنبه اعلام کرد یک تحقیق ضدانحصار (آنتی‌تراست) تازه را علیه گوگل، زیرمجموعه هلدینگ آمریکایی آلفابت، آغاز کرده تا مشخص شود این شرکت چگونه از محتوای ناشران آنلاین و تولیدکنندگان ویدئو در پلتفرم یوتیوب برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی و به‌ویژه قابلیت «مرورهای هوش مصنوعی» در موتور جست‌وجوی خود استفاده می‌کند.

براساس بیانیه منتشر شده، بروکسل نگران است که گوگل با استفاده از موقعیت مسلط خود در بازار جست‌وجوی آنلاین، عملاً محتوای تولیدشده توسط طرف‌های ثالث را بدون جبران منصفانه و بدون امکان واقعی «عدم مشارکت» (opt-out) به خدمت گرفته و در عین حال، مزیت ناعادلانه‌ای برای سامانه‌های هوش مصنوعی خود در برابر رقبای دیگر ایجاد کرده باشد.

کمیسیون اروپا اعلام کرده است تمرکز این تحقیق بر این خواهد بود که آیا گوگل در قراردادها و شرایط استفاده‌ای که پیش روی ناشران، رسانه‌ها و تولیدکنندگان محتوا قرار می‌دهد، شرایط ناعادلانه‌ای را تحمیل کرده و آن‌ها را عملاً وادار می‌کند بدون اختیار واقعی، اجازه استفاده گسترده از محتوای خود برای مقاصد هوش مصنوعی را بدهند یا خیر. در عین حال، بروکسل در حال بررسی است که آیا این دسترسی گسترده و اختصاصی، موقعیت مدل‌های هوش مصنوعی گوگل را در برابر دیگر ارائه‌دهندگان خدمات مشابه در اروپا تقویت و رقابت را محدود کرده است.

این اقدام در ادامه شکایت رسمی «ائتلاف ناشران مستقل» در تابستان سال جاری صورت می‌گیرد. این ائتلاف اروپایی پنج ماه پیش با ارسال شکایتی به کمیسیون اروپا، قابلیت «مرورهای هوش مصنوعی» گوگل را به سوءاستفاده از قدرت بازار متهم کردند. به‌گفته این ناشران، نمایش خلاصه‌های تولیدشده توسط هوش مصنوعی در بالای نتایج جست‌وجو، بخش قابل توجهی از ترافیک و درآمد تبلیغاتی را از سایت‌های خبری و رسانه‌ای دور کرده و مستقیماً به نفع محصولات گوگل تمام می‌شود.

کارشناسان در گزارش پژوهشی سرویس تحقیقاتی پارلمان اروپا نیز هشدار داده‌اند که با گسترش ابزارهایی مانند «مرورهای هوش مصنوعی»، سهم جست‌وجوهایی که بدون کلیک کاربر روی هیچ لینک خارجی به پایان می‌رسد رو به افزایش است. این روند به‌معنای کاهش بازدید از وب‌سایت‌های خبری و در نتیجه کاهش درآمد آن‌ها از محل آگهی است.

کمیسیون اروپا، این پرونده را بخشی از رویکرد گسترده‌تر برای اعمال مقررات جدید در حوزه دیجیتال می‌داند که با قوانینی مانند «قانون بازارهای دیجیتال» و «قانون خدمات دیجیتال» طی دو سال گذشته به‌طور رسمی لازم‌الاجرا شده و غول‌های فناوری را به‌عنوان «دروازه‌بان» بازارهای دیجیتال زیر نظارت سخت‌گیرانه‌تری قرار داده است. در همین پیوند، اتحادیه اروپا پیش‌تر نیز نخستین جریمه‌های سنگین را علیه اپل و متا به‌دلیل نقض قانون بازارهای دیجیتال و علیه «ایکس» به‌دلیل نقض الزامات شفافیت در قانون خدمات دیجیتال اعمال کرده بود.

پرونده گوگل نیز درحالی مطرح می‌شود که این شرکت از اوایل سال جاری، نمایش آگهی در بخش «مرورهای هوش مصنوعی» را نیز آغاز کرده و به این ترتیب، یک لایه جدید درآمدی را روی قابلیت تازه خود در جست‌وجو افزوده است. منتقدان می‌گویند این اقدام، انگیزه شرکت برای گسترش هرچه بیشتر این نوع پاسخ‌های مبتنی بر هوش مصنوعی را تقویت می‌کند، حتی اگر این روند به کاهش بیشتر ترافیک سایت‌های خبری و تضعیف مدل اقتصادی رسانه‌های مستقل منجر شود.

بر اساس اعلام کمیسیون اروپا، در این پرونده علاوه بر نحوه استفاده گوگل از محتوای وب‌سایت‌ها، جایگاه و حقوق تولیدکنندگان محتوا در پلتفرم یوتیوب نیز به‌طور مشخص بررسی خواهد شد، این‌که آیا گوگل از قدرت خود به‌عنوان مالک این پلتفرم و در عین حال به‌عنوان ارائه‌دهنده مدل‌های هوش مصنوعی، برای تحمیل شرایط خاص به سازندگان ویدئو و دسترسی ویژه به آرشیو عظیم ویدئویی استفاده کرده است یا خیر. یک نگرانی مهم در بروکسل این است که ترکیب داده‌های جست‌وجو، ویدئوهای یوتیوب و دیگر خدمات، زنجیره تولید و توزیع محتوا را به‌صورت یک‌پارچه در دست گوگل متمرکز کند.

گوگل در واکنش به انتقادهای مطرح‌شده، معمولاً خود را شریک رسانه‌ها معرفی کرده و مدعی شده است که موتور جست‌وجوی این شرکت و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، به کاربران کمک می‌کند راحت‌تر به اطلاعات باکیفیت دسترسی پیدا کنند و در عین حال، فرصت‌های تازه‌ای برای دیده‌شدن محتوای ناشران فراهم می‌سازد. این شرکت همچنین می‌گوید در حال کار روی ابزارها و گزینه‌هایی است که به صاحبان محتوا اجازه می‌دهد نحوه استفاده از مطالب خود در آموزش مدل‌های هوش مصنوعی را بهتر کنترل کنند.

بر اساس مقررات رقابتی اتحادیه اروپا، اگر در پایان این روند تحقیقاتی ثابت شود که گوگل با سوءاستفاده از موقعیت مسلط خود در بازار جست‌وجو، رقابت در حوزه خدمات هوش مصنوعی را مخدوش کرده است، کمیسیون می‌تواند جریمه‌ای تا سقف ۱۰ درصد از گردش مالی سالانه جهانی این شرکت را اعمال کند؛ رقمی که در صورت تکرار تخلف، ممکن است به ۲۰ درصد نیز برسد. علاوه بر آن، بروکسل اختیار دارد تعهدات رفتاری مشخصی را به گوگل تحمیل یا در صورت لزوم، راه‌حل‌های ساختاری برای تغییر مدل کسب‌وکار این شرکت در اروپا پیشنهاد کند.

ناظران معتقدند پرونده تازه علیه گوگل، نشانه‌ای از مرحله جدیدی در کشمکش میان اتحادیه اروپا و غول‌های فناوری آمریکایی است که در آن، محور مناقشه از بازارهای سنتی تبلیغات دیجیتال و فروشگاه‌های نرم‌افزاری، به قلب رقابت جهانی بر سر هوش مصنوعی و پرسش‌های بحث‌برانگیز درباره مالکیت داده، حقوق ناشران و حدود قدرت پلتفرم‌ها بر جریان اطلاعات منتقل شده است. این در حالی است که واکنش تند چهره‌هایی مانند ایلان ماسک (مالک شبکه ایکس) به جریمه‌های اخیر اتحادیه اروپا و تهدیدهای غیرمستقیم درباره محدود کردن سرمایه‌گذاری یا خدمات در بازار اروپا، برای برخی تحلیلگران نشانه آن است که بروکسل با گشودن جبهه‌های متوالی علیه غول‌های فناوری آمریکایی، وارد بازی پرریسکی شده که می‌تواند در صورت تشدید تنش، پیامدهای اقتصادی پیش‌بینی‌ناپذیری برای خود اروپا به‌همراه داشته باشد.