به گزارش خبرگزاری موج، شرکت هواپیمایی ملی جمهوری آذربایجان، آزال (AZAL)، اعلام کرد که از تاریخ ۱۵ ژوئن (۲۵ خرداد ۱۴۰۴) پروازهای خود در مسیر باکو – تبریز – باکو را آغاز خواهد کرد. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی آزال، پروازها در این مسیر دو بار در هفته – روزهای یکشنبه و چهارشنبه – انجام خواهد شد.

همچنین، آزال تعداد پروازهای خود به تهران، پایتخت ایران، را نیز افزایش می‌دهد. پروازها در مسیر باکو – تهران – باکو چهار بار در هفته – روزهای شنبه، دوشنبه، پنجشنبه و جمعه – انجام خواهد شد.

نگاهی به گذشته: توقف پروازها و پیشینه مسیر هوایی باکو-تبریز

پروازهای هوایی بین تبریز و باکو و بالعکس پیش از این نیز برقرار بوده اما متوقف شده بود. دلیل این توقف، همه‌گیری ویروس کرونا عنوان شده بود.

مسیر پروازی باکو-تبریز و تبریز-باکو برای اولین بار قرار بود در تاریخ 20 سپتامبر 2011 راه‌اندازی شود، اما این امر تنها یک سال بعد محقق گردید.

بهبود روابط دیپلماتیک: نزدیکی اخیر تهران و باکو در سایه تنش‌های گذشته

تصمیم برای ازسرگیری و افزایش پروازها در حالی اتخاذ شده که در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از بهبود و نزدیکی در روابط دیپلماتیک ایران و جمهوری آذربایجان مشاهده می‌شود. در ماه آوریل گذشته، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به جمهوری آذربایجان سفر کرد که این سفر در راستای تقویت مناسبات دوجانبه ارزیابی شد.

با این حال، روابط دو کشور در سال‌های پیش از آن، دوره‌ای از تنش‌ها را نیز تجربه کرده بود. برگزاری رزمایش‌های نظامی از سوی باکو و تهران در نزدیکی مرزهای یکدیگر، منجر به بروز نارضایتی‌های متقابل شده بود. اوج این تنش‌ها، حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران در ژانویه 2023 بود که به کشته و زخمی شدن تعدادی از کارکنان سفارت منجر شد. پس از این حادثه، کارکنان سفارت به جمهوری آذربایجان تخلیه شدند.

فعالیت سفارت جمهوری آذربایجان در ایران سرانجام در ژوئیه سال گذشته (2024) از سر گرفته شد. همچنین، ایران در ماه مه سال جاری (2025) اعلام کرد که فرد محکوم در پرونده حمله مرگبار به سفارت جمهوری آذربایجان، اعدام شده است. این اقدامات گام‌هایی در جهت تنش‌زدایی و بازسازی اعتماد متقابل تلقی می‌شوند.

قفقاز جنوبی جدید

قفقاز جنوبی در سال 2025، دیگر تنها صحنه برخورد منافع قدرت‌های بزرگ نیست، بلکه محل تلاقی مسیرهای تجاری نوین چین، جاه‌طلبی‌های روسیه و نفوذ ترکیه است. پیروزی قاطع باکو در جنگ 44 روزه سال 2020 و احیای کامل تمامیت ارضی این کشور، توازن قوا را در منطقه به طور بنیادین تغییر داد و قره‌باغ پس از سه دهه اشغال، به طور کامل به حاکمیت آذربایجان بازگشته است.

این واقعیت جدید، باعث می‌شود که ایران برای برقراری روابطی مستحکم و عمل‌گرایانه با جمهوری آذربایجان قدم بردارد؛ چراکه یک آذربایجان باثبات، نه تنها تهدیدی برای منافع ایران نیست، بلکه می‌تواند یک فرصت باشد.

سفر مسعود پزشکیان به باکو را می‌توان نمادی از این رویکرد جدید و گامی در جهت این سیاست عمل‌گرایانه ارزیابی کرد.

فراز و نشیب روابط اقتصادی در دهه گذشته

روابط تجاری ایران و آذربایجان در دهه اخیر، تحت تأثیر بحران‌های بین‌المللی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، دوره‌هایی از رشد و رکود را تجربه کرده است.

در سال‌های نسبتاً آرام 2018-2019، طرح‌های مشترکی در زمینه خودروسازی، کشاورزی و تجارت مرزی کلید خورد. اما در دوره پس از همه‌گیری کرونا و به‌ویژه پس از آزادسازی مناطق اشغالی آذربایجان در سال 2020، تمرکز اصلی بر شکل‌دهی کریدورهای ترانزیتی جاده‌ای و ریلی معطوف شد، پروژه سوآپ گاز ترکمنستان از طریق ایران به آذربایجان اجرایی شد و روند طراحی و هماهنگی پروژه‌های تبادل انرژی فرامرزی سرعت گرفت.

همکاری‌های اقتصادی: پتانسیل بالا، هدف ۱۰ میلیارد دلاری

روابط اقتصادی میان دو کشور نشانه‌های روشنی از احیا و رشد را نشان می‌دهد. حجم مبادلات تجاری در سال 2024 با 20 درصد افزایش نسبت به سال قبل به 580 میلیون دلار رسید.

هرچند این رقم در مقایسه با تجارت چند میلیارد دلاری آذربایجان با شرکای اصلی خود مانند ترکیه، چین و روسیه، هنوز اندک است، اما پتانسیل رشد بسیار بالایی دارد.

به همین دلیل، تهران و باکو هدفی بلندپروازانه برای رساندن حجم تجارت دوجانبه به 10 میلیارد دلار طی پنج سال آینده تعیین کرده‌اند. این هدف، مستلزم اجرای برنامه‌های اصلاحی، رفع موانع اداری، تسریع در لجستیک و مهم‌تر از همه، تشویق سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در هر دو کشور است.

فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی ایران، اخیراً آذربایجان را شریکی کلیدی برای دسترسی ایران به بازارهای جدید و تنوع‌بخشی به اقتصاد کشور خوانده است.