محمدرضا فرزین استعفا داد؟/ رئیس بانک مرکزی در آستانه خداحافظی با میرداماد

آخرین گزارش‌های منتشرشده در فضای مجازی از احتمال استعفای محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، حکایت دارد؛ گمانه‌زنی‌هایی که همزمان با افزایش انتقادها از عملکرد این نهاد در حوزه نظارت و کنترل نوسانات ارزی مطرح شده است.

محمدرضا فرزین + رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

به گزارش خبرگزاری موج

، در روزهای اخیر، اخبار غیررسمی درباره کناره‌گیری احتمالی محمدرضا فرزین از ریاست بانک مرکزی بار دیگر توجه افکار عمومی و فعالان اقتصادی را به عملکرد سیاست‌گذار پولی کشور جلب کرده است. بر اساس این شنیده‌ها، فرزین ممکن است به‌زودی ساختمان شیشه‌ای میرداماد را ترک کند و حال بنا بر گفته معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری، عبدالناصر همتی جایگزین محمدرضا فرزین می‌شود.

مهدی طباطبایی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: ‌با نظر و تصمیم ‎رئیس جمهور، عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی خواهد شد.

مهدی طباطبایی با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که عبدالناصر همتی با تصمیم رئیس‌جمهور سکان بانک مرکزی را در دست خواهد گرفت.

طرح این اخبار همزمان با تشدید انتقادها نسبت به عملکرد بانک مرکزی در مهار نوسانات بازار ارز و ضعف نظارتی این نهاد انجام می‌شود. در همین رابطه، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، روزهای گذشته در جلسه شورای عالی قوه قضائیه، با انتقاد از عملکرد بانک مرکزی، بر ضرورت ارتقای نظارت و کنترل مؤثر نوسانات بازار ارز تأکید کرد؛ اظهاراتی که از نگاه تحلیلگران، می‌تواند نشانه افزایش فشارها بر مدیریت بانک مرکزی باشد.

بیشترین انتقادهای واردشده به محمدرضا فرزین، به جهش نرخ ارز در دوره مدیریت او بازمی‌گردد. منتقدان یادآور می‌شوند که فرزین در دی‌ماه ۱۴۰۱ ریاست بانک مرکزی را در شرایطی بر عهده گرفت که نرخ دلار آزاد حدود ۴۱ هزار تومان بود، اما اکنون در زمستان ۱۴۰۴، قیمت دلار از ۱۳۲ هزار تومان عبور کرده است.

بازار سکه نیز در همین بازه زمانی رشد قابل توجهی را تجربه کرده است؛ به‌طوری که قیمت سکه امامی از حدود ۲۰ میلیون تومان در ابتدای مدیریت فرزین، به بیش از ۱۴۵ میلیون تومان افزایش یافته است. این ارقام، از دید منتقدان، بیانگر ناکامی سیاست‌های ارزی در کنترل انتظارات تورمی و آرام‌سازی بازارهاست.

منتقدان همچنین معتقدند رئیس کل بانک مرکزی در برابر این نوسانات شدید، واکنش‌های عملی و مؤثر نشان نداده و همین مسئله موجب تضعیف اعتماد عمومی به توان سیاست‌گذار پولی در مدیریت بازار ارز و طلا شده است.

محمدرضا فرزین کیست؟/کارنامه رئیس بانک مرکزی زیر ذره‌بین

محمدرضا فرزین، رئیس کنونی بانک مرکزی ایران، در یکی از پرتنش‌ترین دوره‌های اقتصاد کشور سکان سیاست‌های پولی و ارزی را در دست دارد؛ دوره‌ای که با جهش‌های کم‌سابقه نرخ ارز، سیاست‌های چندنرخی و انتقادات گسترده کارشناسان و مجلس همراه بوده است.

محمدرضا فرزین کیست؟

محمدرضا فرزین از دی‌ماه ۱۴۰۱ به‌عنوان رئیس کل بانک مرکزی ایران منصوب شد و همچنان در دولت چهاردهم نیز این سمت را حفظ کرده است. او پیش از این، مدیرعامل بانک ملی ایران و رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی بوده و سابقه حضور در مناصب مختلف اقتصادی و بانکی دولت‌های پیشین را در کارنامه دارد.

فرزین در دولت دهم، معاون اقتصادی وزیر امور اقتصادی و دارایی و دبیر ستاد هدفمندسازی یارانه‌ها بود؛ مسئولیتی که هم‌زمان با یکی از حساس‌ترین پروژه‌های اقتصادی کشور به او سپرده شد. وی همچنین در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ عضو حقیقی شورای پول و اعتبار به نمایندگی از رئیس‌جمهور بوده است.

سیاست‌های ارزی فرزین؛ از تثبیت تا چندنرخی شدن

یکی از اصلی‌ترین محورهای انتقاد به عملکرد محمدرضا فرزین، اتخاذ سیاست‌های ارزی چندنرخی و تخصیص ارز ترجیحی است. منتقدان معتقدند این سیاست‌ها، به‌جای تثبیت پایدار بازار، منجر به ایجاد رانت، افزایش واردات ارزان و تضعیف تولید داخلی شده است.

به گفته کارشناسان اقتصادی، استمرار ارز ترجیحی در قالب نرخ‌هایی مانند دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی ـ که به «دلار فرزین» معروف شد ـ موجب شد کالاهای وارداتی با قیمت پایین‌تری نسبت به مشابه داخلی وارد بازار شوند. نتیجه این روند، فشار مضاعف بر تولیدکنندگان داخلی، افزایش نیاز به سرمایه در گردش و در مواردی توقف فعالیت واحدهای تولیدی بود.

آغاز ریاست در میانه بحران ارزی

فرزین زمانی ریاست بانک مرکزی را بر عهده گرفت که کشور با کاهش ذخایر ارزی و حذف گسترده ارز ۴۲۰۰ تومانی مواجه بود. پس از برکناری علی صالح‌آبادی، وی با اختیارات ویژه از سوی شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، مدیریت سیاست ارزی را به دست گرفت.

اگرچه در مقاطعی ثبات نسبی بازار ارز حاصل شد، اما تحلیلگران معتقدند این ثبات بیش از آنکه ناشی از سیاست‌های بانک مرکزی باشد، حاصل افزایش درآمدهای نفتی و ورود منابع ارزی جدید به کشور بوده است. در مقابل، ساختار چندنرخی ارز همچنان پابرجا ماند و به بروز عدم شفافیت و تداوم رانت انجامید.

نرخ دلار در دوران فرزین

در زمان آغاز ریاست محمدرضا فرزین، نرخ دلار در بازار آزاد حدود ۴۴ هزار تومان بود. این رقم در ادامه، با جهش‌های پیاپی از مرز ۶۰ هزار تومان عبور کرد و تا حدود ۷۲ هزار تومان افزایش یافت.

در سال ۱۴۰۳، موج جدیدی از انتقادات نسبت به عملکرد بانک مرکزی شکل گرفت و مجلس، سیاست‌های ارزی را ناکارآمد ارزیابی کرد. در مهرماه ۱۴۰۴ نیز بازار ارز بار دیگر دچار تنش شد و دلار در کمتر از دو هفته از حدود ۱۰۴ هزار تومان به ۱۱۷ هزار تومان رسید؛ رشدی که از نگاه کارشناسان، نتیجه مستقیم سیاست‌های چندنرخی و تخصیص‌های ترجیحی بوده است.

تحصیلات و سوابق علمی

محمدرضا فرزین، متولد نوش‌آباد کاشان، دارای دکترای اقتصاد با گرایش بخش عمومی و تجارت بین‌الملل است و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با مرتبه دانشیاری است.

او تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته اقتصاد نظری در دانشگاه شهید بهشتی آغاز کرد، کارشناسی ارشد اقتصادسنجی را در دانشگاه تهران گذراند و دکترای خود را در دانشگاه علامه طباطبایی دریافت کرد.

از جمله آثار علمی او می‌توان به تألیف کتاب «هدفمندسازی یارانه‌ها؛ از نظریه تا عمل» و ترجمه کتاب «بهای نابرابری» اثر جوزف استیگلیتز اشاره کرد.