، افسردگی بالینی از هر نوع افسردگی دیگری با شدت خفیف تا متوسط مثل افسردگی فصلی یا افسردگی پس از زایمان متفاوت است و به درمان فوری و پیگیری نیاز دارد. به همین دلیل شناسایی علائم آن و آگاهی از روش‌های درمانی، بسیار مهم است و هرچه زودتر اقدام کنید، شانس بیشتری برای بهبودی خواهید داشت. در این مطلب، درباره علائم افسردگی شدید و درمان آن صحبت می‌کنیم.

افسردگی شدید یا بالینی چیست؟

افسردگی بالینی که به‌عنوان اختلال افسردگی شدید (Major Depressive Disorder) یا MDD هم شناخته می‌شود، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد به‌شکل مداوم غمگین است و از هیچ‌چیز در زندگی لذت نمی‌برد. حتی فعالیت‌هایی که قبلا به آنها علاقه داشته است دیگر برایش جذاب نیستند. خلق‌وخوی بدی دارد، تحریک‌پذیر است و کیفیت خواب و غذایش تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. این علائم هر روز و تقریبا در تمام ساعات روز در فرد دیده می‌شوند و حداقل دو هفته ادامه دارند.

افسردگی بالینی حالت مزمن است ولی اغلب به‌صورت دوره‌ای (اپیزودی) رخ می‌دهد. ممکن است چندین هفته تا چند ماه طول بکشد.

تفاوت بین افسردگی بالینی با انواع افسردگی

افسردگی انواع مختلف با شدت‌های متغیر دارد. بااین‌حال، بیشتر افراد همه آنها را «افسردگی» می‌نامند. افسردگی بالینی شدیدترین نوع افسردگی است و با غم و اندوه معمولی (که در مواجهه با موقعیت‌های دشوار زندگی ازجمله ازدست‌دادن شغل یا رابطه اتفاق می‌افتد)، افسردگی فصلی، افسردگی قبل از قاعدگی، پس از زایمان و سایر افسردگی‌های خفیف تا متوسط، تفاوت دارد. علائم آنها معمولا هم‌پوشانی دارند ولی در افسردگی بالینی، حداقل دو هفته باید طول بکشد و علائم دیگری غیر از غم و اندوه را هم داشته باشد.

پیشنهاد میشود: تست افسردگی آنلاین

علائم افسردگی شدید

علائم افسردگی شدید می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد؛ اما حداقل دو هفته به طول می‌انجامد و فرد هر روز (تقریبا در تمام ساعات روز) با آن درگیر است. برخی از علائم افسردگی شدید عبارت‌اند از:

• احساس غم، پوچی یا ناامیدی شدید؛

• خلق‌وخوی تحریک‌پذیر به‌طور مشخص؛

• ازدست‌دادن علاقه یا لذت به فعالیت‌های موردعلاقه؛

• افزایش یا کاهش اشتها که ممکن است به افزایش یا کاهش وزن منجر شود؛

• مشکل در خواب (بی‌خوابی) یا خواب بیش از حد (پرخوابی).

• کند شدن گفتار، کاهش حرکت و اختلال در عملکرد شناختی (آژیتاسیون روانی‌حرکتی) یا بی‌قراری و آشفتگی؛

• خستگی و ازدست‌دادن انرژی؛

• احساس شدید بی‌ارزشی یا گناه؛

• افکار مرگ، اقدام به خودکشی یا نقشه‌کشیدن برای آن؛

• تمرکز ضعیف یا بلاتکلیفی.

ممکن است همه علائمی که گفتیم در فرد وجود نداشته باشد. بااین‌حال، گاهی این علائم یکدیگر را تقویت می‌کنند و از پی هم می‌آیند. برای مثال، وقتی فرد غمگین است و انرژی ندارد، هر مانع کوچکی برای او مانند یک کوه بزرگ و سنگین به نظر می‌رسد.

ازدست‌دادن اشتها یا برعکس پرخوری ممکن است باعث کاهش یا افزایش وزن شود. خستگی و بی‌حالی ممکن است به‌دلیل مشکلات خواب به فرد فشار بیاورد.

از همه بدتر و خطرناک‌تر، احساس بی‌ارزشی و گناه است. فردی که به افسردگی شدید مبتلاست، ممکن است حتی بابت چیزی که حتی تقصیری در آن نداشته است، خود را گناهکار بداند. گاهی هم بدون دلیل احساس گناه می‌کند. این انتقاد از خود جایی خطرناک می‌شود که به‌خاطر ناامیدی و خودتخریبی، به افکار مرگ یا خودکشی می‌انجامد. هرچند همه افراد مبتلا به افسردگی شدید اقدام به خودکشی نمی‌کنند، احتمال آن در این افراد نسبت به دیگران بیشتر است.

تشخیص افسردگی شدید

هیچ آزمایش خاصی برای افسردگی وجود ندارد. بااین‌حال، اصلی‌ترین علامت آن غم و اندوه و تغییرات خلق‌وخوی فرد است. اگر در خودتان یا اطرافیان نشانه‌هایی می‌بینید که شبیه افسردگی به نظر می‌رسد، به دکتر روانپزشک مراجعه کنید. او با پرسیدن سؤالاتی درباره سابقه پزشکی و علائم شما، می‌تواند تشخیص دهد که آیا علائمی که دارید ناشی از بیماری یا داروی خاصی است یا واقعا افسردگی است. درک کامل علائم، سابقه پزشکی و سابقه سلامت روان شما نقش مهمی در این تشخیص دارد.

برای افسردگی بالینی، باید دست‌کم پنج مورد از علائمی را که در این مقاله گفتیم داشته باشید. همچنین، این علائم باید هر روز و در تمام روز با شما همراه باشند و حداقل به‌مدت دو هفته ادامه یابند.

دکتر روانپزشک یک مورد مهم دیگر را هم بررسی می‌کند: اینکه اپیزودهای مانیا یا شیدایی، چه خفیف چه شدید، به‌تناوب با دوره‌های افسردگی شما اتفاق نیفتاده باشند. اگر این‌طور باشد، احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی بیشتر است. حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد مبتلا به افسردگی بالینی به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند.

پیشگیری از افسردگی شدید

هیچ راهی برای پیشگیری از افسردگی شدید وجود ندارد اما تشخیص زودهنگام آن می‌تواند کمک کند. درمان می‌تواند هم علائم را تسکین دهد و هم به جلوگیری از بازگشت بیماری کمک کند.

درمان افسردگی شدید

بهترین رویکرد درمان افسردگی شدید، ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی است. بیایید ببینیم چه داروهایی و چه روش‌هایی به کار گرفته می‌شوند:

داروهای مؤثر در درمان افسردگی شدید

داروهایی که برای درمان افسردگی تجویز می‌شوند، به تغییر شیمی مغز که باعث افسردگی می‌شود کمک می‌کنند. این داروها را «داروهای ضدافسردگی» می‌نامند و چون انواع مختلفی دارند، ممکن است یافتن مناسب‌ترین آنها برای شما کمی زمان ببرد و شاید حتی لازم باشد چندین دارو را امتحان کنید. بیشتر روانپزشکان ابتدا با مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) شروع می‌کنند. ازجمله این داروها می‌توان به فلوکستین (پروزاک)، سرترالین (زولوفت)، پاروکستین (پاکسیل)، سیتالوپرام (سلکسا) و اسیتالوپرام (لکساپرو) اشاره کرد. درمقایسه‌با نسل قبلی داروهای ضدافسردگی، این داروها ایمن‌ترند و معمولا شایع‌ترین عوارض جانبی آنها کاهش لذت جنسی و تأخیر در ارگاسم است.

سایر داروهای ضد افسردگی مؤثر، شامل بوپروپیون (ولبوترین)، ونلافاکسین (افکسور)، میرتازاپین (رمرون) و دولوکستین (سیمبالتا) هستند.

گاهی اوقات، روانپزشک شما دو داروی ضد افسردگی مختلف را همزمان با هم یا با یک تثبیت‌کننده خلق‌وخو مانند لیتیوم و اسید والپروئیک (دپاکین، دپاکوت) تجویز می‌کند. اغلب اوقات داروی دوم را در صورت وجود علائم روان‌پریشی اضافه می‌کنند.

نکته: داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی هم دارند ولی بیشتر آنها با گذشت زمان بهبود می‌یابند.

روان‌درمانی برای درمان افسردگی شدید

در روان‌درمانی، درمانگر شما که می‌تواند روان‌شناس یا روانپزشک باشد، تلاش می‌کند با صحبت‌کردن با شما و استفاده از روش‌های مختلف افسردگی شدیدتان را درمان کند. انواع مختلفی از روان‌درمانی وجود دارد که رایج‌ترین آنها درمان شناختی رفتاری (CBT)، روان‌درمانی روان‌پویشی، بینش‌محور و درمان بین فردی (IPT) هستند. برای نمونه، CBT به شما کمک می‌کند احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم را شناسایی کنید و سپس تغییرشان دهید. درمان بین‌فردی می‌تواند به شما کمک کند اختلافاتی را که در روابط مهم زندگی‌تان رخ داده است حل کنید یا علل ریشه‌ای خاصی را که پشت علائم شما وجود دارد بررسی کنید.

ممکن است درمانگرتان هفته‌ای یک بار یا یک‌هفته‌درمیان شما را ویزیت کند. اگر به هر دلیلی رفت‌وآمد برایتان سخت است، می‌توانید به پلتفرم‌هایی که خدمات روانپزشک آنلاین ارائه می‌دهند مراجعه کنید. برخلاف بسیاری از روش‌های درمانی، روان‌درمانی را به‌آسانی می‌توان به‌شکل آنلاین انجام داد.

سایر رویکردهای درمانی

اگر افسردگی شدیدی دارید که به سایر روش‌های درمانی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است روانپزشک درمان الکتروشوک (ECT) را توصیه کند. در این روش بسیار مؤثر، جریان الکتریکی خفیفی را از مغز شما عبور می‌دهند که باعث تشنج کوتاهی می‌شود. روش ECT بی‌خطر است، با بیهوشی کلی انجام می‌شود و هیچ دردی ندارد.

برخی دیگر از روش‌های تحریک‌درمانی برای افسردگی‌هایی که به دارو مقاوم‌اند عبارت‌اند از:

• تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS)؛

• تحریک عصب واگ (VNS)؛

• کتامین و اسکتامین.

چقدر طول می‌کشد تا بهبودی حاصل شود؟

معمولا ۲ تا ۶ هفته بعد از شروع دارو نشانه‌های بهبودی مشاهده می‌شود. ممکن است لازم باشد پزشک چندین دارو را با شما امتحان کند تا دارویی که بهترین عملکرد را دارد، پیدا شود. بعد از اینکه بهترین دارو پیدا شد، باید دوزهای مختلف را روی شما امتحان کند تا دوز مناسب پیدا شود. شاید چند ماه طول بکشد اما همه این آزمون‌وخطاها را خود پزشک انجام می‌دهد. خودتان نه دارویی را تغییر دهید و نه دُز آن را دستکاری کنید.