، در سال های اخیر و در بحبوحه تشدید تنش ها و اختلافات میان ایران و قدرت های غربی، شاهد بوده ایم که هدف قرار دادن صنعت نفت ایران و به طور خاص صادرات نفت کشورمان، یکی از محورهای اصلی تحریم های غربی علیه ایران را تشکیل داده است. دستورکاری که یک هدف ساده را دنبال کرده و می کند و آن هم این است که ایران از منافع اقتصادی قابل توجهی که از صادرات نفت کسب می کند محروم شود و در نتیجه، از منظر سیاسی و راهبردی در ریلی قرار گیرد که مطلوب جهانِ غرب و متحدان بین المللی آن است.

در دولت دوم دونالد ترامپ نیز این دستوکار با جدیت هرچه بیشتر در اولویت قرار گرفته است. جالب اینکه ترامپ تنها اندکی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا در فرمانی، از احیا کارزار فشار حداکثری علیه ایران و همچنیت تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران خبر داد. اسکات بسنت وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز تاکنون بارها تاکید کرده که وی و تیمش در وزارتخانه مذکور، به نحوی ویژه به دنبال شناسایی شبکه صادرات نفت ایران و مختل کردن فعالیت های آن هستند.

با این همه، برای ناظران آگاه به واقعیت‌های ژئوپلیتیک، این وعده چیزی بیش از یک شعار انتخاباتی نبوده و نیست. اکنون پس از گذشت چند ماه از بازگشت ترامپ به کاخ سفید، بار دیگر ثابت شده که ایران نه‌تنها صادرات نفت خود را حفظ کرده، بلکه در حال توسعه بازارهای تازه‌ای برای نفت خود است. در این گزارش، به دلایلی پرداخته می‌شود که چرا صفر کردن صادرات نفت ایران، نه ممکن و نه عاقلانه است.

چین؛ خریدار اصلی نفت ایران

امروز چین به مهم‌ترین مشتری نفت ایران تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۵:

 • بیش از ۹۰٪ نفت صادراتی ایران به چین می‌رود.

 • پالایشگاه‌های مستقل چینی، موسوم به «Teapot Refiners»، به‌شدت وابسته به نفت ایران هستند که با قیمت رقابتی ارائه می‌شود. این پالایشگاه ها خرید نفت ایران را راهی برای افزایش حاشیه سود خود ارزیابی می‌کنند و البته که در این مسیر، از حمایت های جدی دولت چین نیز سود می برند. در این میان، برخی ناظران و صاحب نظران معتقدند که توسعه روابط نفتی ایران و چین، بازتابی از انعقاد توافقنامه مشارکت راهبردی دو کشور نیز است.

 • نفت ایران در چین با برچسب‌هایی چون “مخلوط مالزیایی”، “نفت عراق”، یا حتی “مبهم” خریداری می‌شود. از آن مهم‌تر، در شرایطی که روابط واشینگتن و پکن پرتنش است، چین نه‌تنها به تحریم‌های آمریکا پایبند نیست، بلکه آن را مداخله در منافع ملی خود می‌داند. بنابراین ایران مشتری ثابت و قدرتمندی دارد که به سادگی از میدان کنار نمی رود.

ناوگان نفتکش های در سایه ایران، پایه اصلی دور زدن تحریم های نفتی

ایران اکنون یکی از پیچیده‌ترین و گسترده‌ترین شبکه‌های نفتکش سایه (Ghost Fleet) جهان را در اختیار دارد. این ناوگان از تکنیک های مختلفی در حوزه دور زدن تحریم های نفتی علیه ایران استفاده می کند که از جمله آن ها می توان به موراد زیر اشاره کرد:

 • استفاده از پرچم های جعلی و گمراه کننده.

 • خاموش کردن سیستم‌های ردیابی (AIS spoofing).

 • انتقال کشتی به کشتی نفت در آب‌های آزاد.

بر اساس داده‌های تحلیلی سال ۲۰۲۵، ایران حدود ۵۰۰ نفتکش فعال در این شبکه دارد که از طریق آن‌ها نفت خود را به کشورهای مختلف می‌رساند. این ساختار آن‌قدر پیچیده و قدرتمند شده که رهگیری آن توسط آمریکا و متحدانش تقریباً غیرممکن شده است.

نفت صادراتی ایران و نیازِ بازار جهانی انرژی

در سال ۲۰۲۵، بازار جهانی نفت با شوک‌هایی از جمله جنگ اوکراین، بی‌ثباتی در آفریقا و کاهش تولید برخی کشورهای اوپک مواجه شده است. در چنین شرایطی:

 • نفت ایران به‌عنوان یک منبع پایدار و امن برای بسیاری کشورها اهمیت دارد.

 • قطع صادرات ایران، می‌تواند قیمت جهانی نفت را بین ۵ تا ۱۵ دلار در هر بشکه افزایش دهد.

 • دولت ترامپ، در حالی که شعار “تحریم کامل” می‌دهد، نمی‌خواهد با افزایش قیمت بنزین در داخل آمریکا مواجه شود. موضوعی که در انتخابات ۲۰۲۴ هم به ضررش تمام شد.

این یعنی تحریم کامل نفت ایران، هزینه داخلی و بین‌المللی سنگینی برای خودِ آمریکا دارد. موضوعی که بعضا از سوی نشریات و تحلیلگران حوزه انرژی غرب به کرات مورد اشاره قرار گرفته است.

برخورداری ایران از زیرساخت های صادراتی متنوع

ایران در سال‌های اخیر زیرساخت‌های صادراتی نفت خود را توسعه داده است. از جمله:

 • ترمینال جاسک در دریای عمان، که صادرات نفت را از خلیج فارس و تنگه هرمز مستقل می‌کند.

 • خط لوله گوره-جاسک که بدون نیاز به عبور از مسیرهای پرخطر، امکان صادرات را فراهم می‌سازد.

 • ذخیره‌سازی نفت در بنادر خارجی، به‌ویژه در چین.

این زیرساخت‌ها موجب شده حتی در صورت بستن برخی مسیرها یا تحریم برخی کشتی‌ها، صادرات نفت ایران همچنان ادامه یابد.

مقاومت اقتصادی و تاب‌آوری ملی

ایران در طول دهه گذشته، مهارت بالایی در تاب‌آوری اقتصادی از خود نشان داده است:

 • کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای جایگزین مانند یوان، روپیه و روبل.

 • استفاده از سیستم‌های تهاتری برای واردات کالا به‌جای استفاده از ارز مستقیم.

 • تقویت صادرات غیرنفتی (در ۹ ماهه اخیر به بیش از ۴۳ میلیارد دلار رسیده است).

این الگو نشان می‌دهد که حتی اگر بخشی از درآمد نفتی مسدود شود، ایران می‌تواند از سایر مسیرها تأمین ارز داشته باشد. این مساله عملا ایران را در همان حوزه صادرات نفت نیز قوی‌تر کرده است.