، مهدی سید سار، مدیر فنی مرکز مدیریت یکپارچه چاه، مخزن و تأسیسات حوزه نفت (WRFM)، در جریان بازدید خبرنگاران از این مرکز، از اجرای نخستین پروژه واقعی در حوزه هوش تجاری برای حرکت به‌سوی هوش مصنوعی در صنعت نفت کشور خبر داد.

وی با تأکید بر اهمیت بهینه‌سازی و افزایش ارزش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت اظهار داشت: در حوزه‌هایی با سرمایه‌گذاری بالا مانند نفت، باید در ازای هر دلار هزینه‌شده، حداکثر ارزش و سود را تولید کرد. لازمه این کار، بهره‌گیری از داده‌های دقیق و مدل‌سازی پویاست.

سید سار با اشاره به پیچیدگی مدل‌سازی مخازن نفتی افزود: مدل‌های استاتیک تنها در شرایطی که هنوز تولیدی از مخزن آغاز نشده باشد کاربرد دارند، اما به‌محض آغاز تولید، شرایط فیزیکی و فشار در مخزن تغییر می‌کند. بنابراین باید مدلی پویا و لحظه‌ای از وضعیت چاه‌ها، مخازن و تأسیسات در دسترس باشد تا تصمیم‌گیری‌ها به‌درستی انجام گیرد.

وی ادامه داد: در روش‌های سنتی، مطالعات گسترده‌ای انجام می‌شود که بعضاً تا دو سال زمان می‌برد، و بر مبنای داده‌های قدیمی طرح‌ریزی می‌شود. اما در مرکز WRFM، اطلاعات به‌صورت لحظه‌ای و یکپارچه جمع‌آوری و تحلیل می‌شود که امکان تصمیم‌گیری سریع و صحیح را فراهم می‌سازد.

مدیر فنی مرکز مدیریت یکپارچه چاه، مخزن و تأسیسات حوزه نفت، با انتقاد از ساختار جزیره‌ای تصمیم‌گیری در گذشته گفت: یکی از چالش‌های مهم صنعت نفت ایران، عدم ارتباط مؤثر بین بخش‌های مختلف تولید و مهندسی بوده است. اما اکنون با ایجاد این مرکز، امکان یکپارچه‌سازی اطلاعات و تحلیل جامع برای پیش‌بینی تولید و مدیریت بهتر منابع فراهم شده است.

سید سار خاطرنشان کرد: ما در جایگاه دومین دارنده ذخایر گازی و سومین دارنده ذخایر نفتی دنیا قرار داریم، اما این به‌تنهایی ارزش‌آفرین نیست. آنچه اهمیت دارد، نحوه بهره‌برداری هوشمندانه و تبدیل این منابع به ثروت ملی است.

مرکز WRFM قلب تپنده مدیریت هوشمند نفت ایران

 مدیر فنی مرکز مدیریت یکپارچه چاه، مخزن و تأسیسات حوزه نفت (WRFM)،با اشاره به ساختار مدرن و نظارت دائمی سیستم، گفت: به‌محض اینکه رفتار سیستم از الگوی مهندسی مورد انتظار فاصله بگیرد، بلافاصله در مرکز پایش و تحلیل می‌شود. ما هم‌اکنون بدون نیاز به حضور فیزیکی در محل، از قلب اهواز و رودخانه کارون، شرایط ایمنی و عملکرد تأسیسات را به‌صورت ۲۴ ساعته رصد می‌کنیم.

وی افزود: این مرکز به‌صورت شبانه‌روزی آنلاین بوده و داده‌ها در بازه‌های زمانی ثانیه‌ای جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند. برای توسعه این سیستم، از متخصصان حوزه کدنویسی و علوم کامپیوتر در کنار مهندسان نفت استفاده شده و بخش زیادی از کارهای تکراری و تحلیلی توسط سیستم به‌صورت خودکار انجام می‌گیرد.

سید سار با اشاره به سطح بلوغ این مرکز اظهار داشت: ما مرکز WRFM را نه صرفاً به‌عنوان یک پایگاه اطلاعاتی، بلکه به‌عنوان نهادی تصمیم‌ساز طراحی کردیم. برخلاف روش‌های سنتی که تنها هنگام وقوع مشکل به فکر حل آن می‌افتند، این مرکز با رصد پیشگیرانه، پیش از وقوع بحران، هشدارهای لازم را صادر می‌کند.

وی ادامه داد: در ساختار قدیمی صنعت نفت، هر واحد مانند مهندسی زمین یا بهره‌برداری به‌صورت جداگانه عمل می‌کردند و تبادل اطلاعات به‌کندی انجام می‌شد. اما امروز، با ایجاد این مرکز، تمام اطلاعات زمین‌شناسی، حفاری و تولیدی به‌صورت لحظه‌ای در دسترس همه واحدها قرار دارد و تصمیم‌گیری‌ها بر اساس تحلیل‌های جامع و یکپارچه صورت می‌گیرد.

مدیر فنی WRFM همچنین به یک موفقیت خاص اشاره کرد و گفت: در اسفندماه، تنها در مدت ۱۴۵ روز توانستیم به یک دستاورد مهم برسیم، آن هم در میدانی که پیش از انقلاب در آن حفاری انجام شده بود اما از نظر اقتصادی غیربه‌صرفه تلقی می‌شد. این موفقیت حاصل تحلیل یکپارچه، بهره‌گیری از سناریوهای مختلف زیرزمینی و در اختیار داشتن اطلاعات دقیق و هم‌زمان بود.

تحلیل شکاف فناورانه صنعت نفت ایران با جهان 

مهدی سید سار در ادامه اظهارات خود با اشاره به تحلیل شکاف (Gap Analysis) میان شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های بین‌المللی نفتی گفت: ما در یک سال گذشته آنالیز شکاف را انجام دادیم. نتایج نشان داد که جایگاه فعلی شرکت‌های ایرانی در مقایسه با شرکت‌های بین‌المللی هنوز فاصله معناداری دارد، خصوصاً در حوزه فناوری‌های سخت‌افزاری.

وی افزود: بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی از دو یا سه دهه پیش فرآیند دیجیتالی‌سازی را آغاز کرده‌اند، در حالی که ما تازه وارد این مسیر شده‌ایم. این تفاوت به‌ویژه در دسترسی به تکنولوژی و ابزارهای پیشرفته، باعث شده مهندسان ما نتوانند به‌خوبی با روش‌ها و فناوری‌های روز دنیا آشنا شوند.

سید سار با بیان اینکه شکاف تخصصی نیز تا حدی ناشی از ساختار بسته کاری در داخل کشور است، گفت: ما از دانش ایرانیان خارج‌نشین بهره گرفتیم و برخی از آنان که تجربه فعالیت در صنعت نفت جهانی را دارند، امروز در توسعه صنعت نفت ایران نقش‌آفرین هستند.

وی در ادامه شرکت مهندسی و توسعه پاسارگاد را نمونه‌ای موفق در این مسیر دانست و تأکید کرد: من با اطمینان می‌گویم که از نظر دانش مهندسی، شرکت پاسارگاد یکی از بهترین شرکت‌های ایرانی در توسعه و تولید است. حتی در برخی پروژه‌ها توان رقابت با شرکت‌های آمریکایی فعال در میادین خلیج فارس را داریم.

سید سار با اشاره به سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون دلاری شرکت پاسارگاد برای راه‌اندازی مرکز WRFM خاطرنشان کرد: تمام این سرمایه از سوی خود شرکت تأمین شد و امروز ما نتایج ملموس آن را در افزایش بهره‌وری، سرعت تصمیم‌گیری و بهینه‌سازی تولید شاهد هستیم.

وی همچنین گفت: یکی از گپ‌های مهم ما با شرکت ملی نفت، در دسترسی به داده‌های تاریخی است. اطلاعاتی که در مناطق نفت‌خیز جنوب طی بیش از ۱۰۰ سال جمع‌آوری شده، در اختیار بخش خصوصی قرار ندارد. ما مجبور شدیم خودمان داده‌ها را از صفر جمع‌آوری کنیم و همین موضوع باعث شد به‌فکر استفاده از سیستم‌های خودکار برای مدیریت حجم بالای اطلاعات بیفتیم.

مدیر فنی WRFM  تأکید کرد: برای رسیدن به سطح بلوغ پنجم در تحول دیجیتال، باید تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر داده باشد. یعنی داده‌ها خود به ما بگویند چه تصمیمی گرفته شود. ما در این مسیر با قدرت حرکت کرده‌ایم و چشم‌انداز ما رسیدن به تولیدی صد برابر سطح فعلی در پنج سال آینده است.

لزوم افزایش سرعت و بهره‌وری در حفاری چاه‌های نفتی 

مهدی سید سار، با اشاره به چالش‌های موجود در فرآیند حفاری و توسعه میادین نفت و گاز در کشور گفت: هزینه‌ها به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته‌اند که بخشی از آن ناشی از خدمات و سرویس‌هایی است که برای حفاری و بهره‌برداری نیاز است. اما با کمک سیستم‌های نوین نظارتی، می‌توان در هر لحظه وضعیت دکل‌ها، عملیات حفاری و چاه‌های فعال را پایش کرد.

وی افزود: در حال حاضر با استفاده از سنسورهای نصب‌شده روی تجهیزات حفاری، ما می‌توانیم اطلاعات لحظه‌ای دریافت و تحلیل کنیم. اکنون داده‌ها از ۱۲۷۹ چاه در سیستم ثبت شده‌اند و این ما را قادر می‌سازد تا به موقع تصمیم‌گیری کنیم و از تأخیرهای پرهزینه جلوگیری کنیم.

سید سار با اشاره به محدودیت‌های فعلی در ظرفیت حفاری در کشور اظهار داشت: در حال حاضر، شرکت‌های خصوصی و ملی به‌طور میانگین سالانه تنها ۱۵۰ چاه را تکمیل می‌کنند. اگر بخواهیم خوش‌بینانه نگاه کنیم، این تعداد در بهترین حالت حدود ۲۰۰ هزار بشکه به تولید روزانه کشور اضافه می‌کند؛ در حالی که از سمت دیگر، افت طبیعی تولید در میادین نیز وجود دارد.

وی با تأکید بر اینکه نمی‌توان با این روند به اهداف کلان صنعت نفت رسید، گفت: برای رسیدن به هدف ۶ میلیون بشکه تولید روزانه، باید توان حفاری کشور افزایش یابد. ما اخیراً سه دستگاه دکل خشکی خریداری کرده‌ایم و باید از این دارایی‌ها به شکل بهینه استفاده کنیم.

سید سار تأکید کرد: یکی از نکات کلیدی در مدیریت حفاری، جلوگیری از بیکاری دکل‌هاست. ما باید عملیات را طوری برنامه‌ریزی کنیم که دکل‌ها به موقع وارد عمل شوند و زمان‌های بدون بهره‌وری به حداقل برسند.

وی در ادامه به اهمیت شناسایی دقیق ویژگی‌های زمین‌شناسی پیش از حفاری اشاره کرد و گفت: بسیاری از تأخیرها ناشی از عدم شناخت کافی از مخزن است. برای مثال در یکی از پروژه‌ها، با استفاده از داده‌های سیستم WRFM توانستیم پیش‌بینی کنیم که چاه به زودی افت تولید خواهد داشت. اقدام به‌موقع ما باعث شد از کاهش تولید جلوگیری شود.

وی در پایان با اشاره به اهمیت داده‌محوری در تصمیم‌گیری‌های آینده گفت: این تفاوت بین نمودار سبز و قرمز در سیستم ما، نشان می‌دهد که اگر به موقع وارد عمل نمی‌شدیم، افت تولید چاه تا ۱۵ بشکه در روز ادامه می‌یافت. این همان ارزشی است که تصمیم‌گیری مبتنی بر داده ایجاد می‌کند.