، علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران، در نشست خبری با اشاره به تغییر نام این نهاد از صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشوربه «بنیاد ملی علم ایران»، اظهار کرد: تغییر نام این مجموعه تنها یک اقدام شکلی نبود، بلکه هدف آن تحول در محتوا و اثربخشی در مسیر حمایت از پژوهش‌های کاربردی و مسأله‌محور بوده است.

سلطانی با اشاره به شعار محوری بنیاد در سال‌های اخیر گفت: ما به‌دنبال تبدیل بنیاد به نهادی چابک و اثربخش هستیم؛ به این معنا که طرح‌های پژوهشی نه‌تنها باید از کمترین بروکراسی عبور کنند، بلکه آثار اجتماعی و اقتصادی ملموسی نیز برای جامعه داشته باشند.

وی با بیان اینکه امسال به‌عنوان «سال سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری شده است، افزود: سرمایه‌گذاری در پژوهش، اساس تولیدات آینده را شکل می‌دهد. حمایت از پژوهش، به‌ویژه توسط نهادهای دولتی، همچون کاشت درخت گردویی است که در آینده ثمر خواهد داد.

  مأموریت اصلی بنیاد در سال جدید

رئیس بنیاد ملی علم ایران، دو مأموریت اصلی این نهاد را حمایت از پژوهش برای مرجعیت علمی کشور وحل مسائل ملی عنوان کرد و توضیح داد: در حوزه مرجعیت علمی، یکی از راهبردهای ما شناسایی اساتید برجسته و اعطای گرنت‌های فاخر در قالب کرسی‌های پژوهشی و خوشه‌های علمی است.

وی تصریح کرد:در حوزه حل مسئله نیز، بنیاد با رویکردی سه‌سطحی وارد شده است؛ مسائل کوچک با نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان در دانشگاه‌ها پیوند داده می‌شود، مسائل متوسط در قالب ماموریت‌گرایی دانشگاهی تعریف شده، و مسائل کلان از طریق ایجاد مراکز هدایت و راهبری حل مسئله (مهر) به‌طور میان‌مدت مدیریت می‌شوند.

افزایش قابل توجه سقف حمایت‌ها

سلطانی با اشاره به مدل حمایتی بنیاد گفت: ۲۰ درصد حمایت‌ها به‌صورت مستمر در طول سال انجام می‌شود و ۸۰ درصد از طریق فراخوان. سقف حمایت از طرح‌های پژوهشی در سال جاری به ۳۰۰ میلیون تومان رسیده و در صورت همکاری بین‌المللی، این رقم تا ۴۲۰ میلیون تومان قابل افزایش است.

وی از اجرای طرح‌های فراخوانی با حمایت تا سقف ۵ میلیارد تومان خبر داد و افزود:  حدود ۴۰ فراخوان پژوهشی در همه حوزه‌های علمی با تمرکز بر حل مسائل کشور منتشر خواهد شد.

سلطانی تأکید کرد: فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، زیست‌فناوری، مواد پیشرفته و علوم شناختی، در اولویت فراخوان‌های جدید بنیاد قرار دارند و ما تلاش داریم فاصله کشور با مرزهای علم و فناوری جهانی را کاهش دهیم.

رئیس بنیاد ملی علم ایران با اشاره به رشد چشمگیر طرح‌های پژوهشی ثبت‌شده در سال ۱۴۰۳، گفت: در سال جاری بیش از ۵ هزار طرح برای نخستین بار توسط محققان در سامانه بنیاد به ثبت رسیده که بالاترین تعداد ثبت‌شده در طول ۲۲ سال فعالیت بنیاد به‌شمار می‌رود.

وی افزود: از این تعداد، حدود ۱۶۰۰ طرح به تصویب رسیده که مجموع اعتبار مصوب آن‌ها ۴۳۰ میلیارد تومان بوده است.

سلطانی با اشاره به برنامه‌های سال ۱۴۰۴ تصریح کرد: بر اساس رویکرد چابک‌سازی و اثربخشی، فعالیتی تحت عنوان «ارزیابی اثربخشی» در بنیاد آغاز خواهد شد که در آن، تمام طرح‌های پایان‌یافته بررسی می‌شوند تا مشخص شود چه میزان مفید بوده‌اند و چه اقداماتی باید برای تداوم یا اصلاح آن‌ها انجام شود. این بازخوردها به کمیته‌های علمی بنیاد منتقل می‌شود.

 نرخ پذیرش و مشارکت دانشگاه‌ها

رئیس بنیاد ملی علم ایران درباره نرخ پذیرش طرح‌ها گفت: نرخ پذیرش در بنیاد در حال حاضر مشابه بسیاری از نهادهای علمی بین‌المللی بین ۲۵ تا ۴۰ درصد است. این عدد در مقایسه با استاندارد جهانی قابل قبول و رقابتی است.

وی افزود: تعداد ۳۶۰ دانشگاه و مؤسسه پژوهشی طرح‌های خود را به بنیاد ارائه داده‌اند که از این میان، ۶۳ نهاد در حوزه علوم پزشکی فعالیت داشته‌اند. بنیاد ملی علم ایران به‌صورت شفاف، اطلاعات مربوط به طرح‌های مصوب را از طریق سامانه‌ی data.insf.org در دسترس عموم قرار داده است.

 تاکید بر استفاده از ظرفیت نخبگان داخلی

سلطانی با اشاره به اهمیت حمایت از دانشجویان دکتری و فارغ‌التحصیلان برتر اظهار داشت: در سال جاری، ۵۸ رساله دکتری و ۴۲۶ طرح پژوهشی مستقل توسط بنیاد مورد حمایت قرار گرفته‌اند. این نوع حمایت‌ها به‌طور مستقیم بر افزایش احتمال ماندگاری نخبگان در کشور و کاهش مهاجرت اثرگذار است.

وی در ادامه گفت: در سال ۱۴۰۳، بیش از ۶۸۰۰ داوری توسط اساتید دانشگاه برای طرح‌های بنیاد انجام شده و هر طرح به‌طور معمول توسط ۳ تا ۷ داور مورد بررسی قرار می‌گیرد. به گفته سلطانی، متوسط زمان ارسال تا تصویب طرح‌ها به ۹۱ روز و متوسط زمان ارسال تا رد طرح‌ها به ۳۱ روز کاهش یافته است.

وی تأکید کرد: برخی طرح‌های فراخوانی به‌دلیل رقابت بالا زمان‌برتر هستند، اما تلاش داریم با اصلاح انحراف معیار زمان داوری، روند بررسی طرح‌ها را بهینه کنیم.

اجرای سه فراخوان پژوهشی در سال ۱۴۰۴ 

رئیس بنیاد ملی علم ایران با اشاره به برنامه‌های راهبردی این نهاد در سال ۱۴۰۴، از برگزاری حداقل سه فراخوان ملی برای حمایت از طرح‌های پژوهشی خبر داد و گفت: سهم قابل‌توجهی از این فراخوان‌ها به علوم انسانی اختصاص خواهد یافت تا از طریق تمرکز بلندمدت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، مسیر توسعه علمی کشور هدفمندتر شود.

حمایت از خوشه‌های پژوهشی چندتخصصی و ایجاد مراکز هدایت علمی

وی افزود: در سال آینده حداقل ۱۰ خوشه پژوهشی چندتخصصی مورد حمایت قرار خواهد گرفت و مراکز هدایت و رهبری پژوهش برای حل مسائل اولویت‌دار کشور راه‌اندازی می‌شوند.

به گفته سلطانی، «تقویم سالانه» بنیاد برای فراخوان‌ها و فرآیند داوری طرح‌ها تدوین خواهد شد تا اساتید بتوانند با برنامه‌ریزی دقیق‌تری در فراخوان‌ها شرکت کنند. همچنین با اصلاح سازوکار داوری و تمرکز بر طرح‌هایی که زمان بررسی آن‌ها از میانگین فراتر می‌رود، تلاش خواهد شد روند بررسی‌ها تسریع شود.

 گسترش همکاری‌های علمی بین‌المللی

رئیس بنیاد ملی علم ایران با اشاره به اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در طرح‌های پژوهشی تصریح کرد: یکی از سیاست‌های اصلی ما توسعه تعاملات علمی با کشورهای مختلف است. در حال حاضر، همکاری‌هایی با بنیاد علوم چین، وزارت علوم چین و بنیاد علوم روسیه در جریان است. همچنین تفاهم‌نامه‌هایی با ترکیه امضا شده و در آستانه امضای توافق‌نامه با پاکستان نیز هستیم.

وی تأکید کرد: اگر در طرح‌های ارسالی به بنیاد، همکاری واقعی با محققان خارجی تعریف شود و این همکاری مورد تأیید داوران قرار گیرد، بنیاد افزایش حمایت مالی در نظر خواهد گرفت. طرح‌های مشترک با چین و روسیه هر سال برگزار می‌شوند و سومین دوره فراخوان با روسیه نیز امسال با هدف حمایت از حدود ۱۵ طرح اجرا خواهد شد.

ترویج علم برای عموم جامعه با برنامه «شب علم»

سلطانی یکی از مأموریت‌های اصلی بنیاد ملی علم ایران را ترویج علم در جامعه عنوان کرد و گفت: تلاش داریم مفاهیم علمی تولید شده در طرح‌های بنیاد، به زبان ساده به مردم و مسئولان منتقل شود تا هم تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر علم افزایش یابد و هم کیفیت زندگی مردم ارتقا پیدا کند.

وی با اشاره به برگزاری موفق «شب علم» در سال گذشته افزود: در این برنامه علمی که به‌صورت شبانه در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود، از عموم مردم برای حضور دعوت می‌شود و مفاهیم علمی از طریق سخنرانی‌های ساده و غرفه‌های تعاملی منتقل می‌شود. در سال ۱۴۰۳، هفت رویداد «شب علم» برگزار شد و در اواخر سال نیز فراخوانی برای اجرای مجدد آن منتشر شد. قطعاً در سال جاری نیز این برنامه در استان‌های مختلف کشور تکرار خواهد شد.