بی‌توجهی به الگوی کشت؛ تهدیدی جدی برای منابع آبی و اقتصاد کشاورزی در مغان
در شرایطی که بحران آب به یکی از جدی‌ترین چالش‌های کشور تبدیل شده، بی‌توجهی به الگوی کشت در استان اردبیل، به‌ویژه در منطقه مغان، خسارات گسترده‌ای را متوجه منابع طبیعی و معیشت کشاورزان کرده است.
، این روند که در سال‌های اخیر شدت گرفته، به گفته کارشناسان می‌تواند آینده کشاورزی استان را با تهدیدهای جدی روبه‌رو سازد.
منابع ارزشمند، مدیریت ناکارآمد
منطقه مغان با برخورداری از رودخانه ارس، خاک حاصلخیز و شرایط اقلیمی مناسب، یکی از قطب‌های بالقوه کشاورزی ایران محسوب می‌شود. به گفته بهروز خلیلی، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری و مشاور رئیس اسبق سازمان جهاد کشاورزی استان، در جهان تنها سه نقطه وجود دارد که امکان کشت در عمق ۲۰ سانتی‌متری خاک فراهم است و مغان یکی از این نقاط نادر است.
در همین منطقه دو مجتمع بزرگ کشت و صنعت مغان و پارس فعالیت می‌کنند؛ مجموعه‌هایی که با بهره‌گیری از نیروی انسانی و زیرساخت‌های مناسب، ظرفیت بالایی برای تولید دارند. اما آن‌گونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد، فقدان سیاست‌گذاری مؤثر و اعمال نکردن الگوی کشت مناسب، منجر به برداشت‌های غیراصولی از منابع خاک و آب و در نهایت زیان‌دهی در حوزه تولید شده است.
بازار از دست رفته، محصولات بدون خریدار
طی سال‌های اخیر، کشاورزان منطقه مغان بدون در نظر گرفتن نیاز بازار یا شرایط اقلیمی، اقدام به کشت گسترده محصولات پرمصرف آب نظیر هندوانه کرده‌اند. این در حالی است که بازار فروش این محصولات اشباع شده و بسیاری از تولیدکنندگان ناچار به معدوم‌سازی یا فروش زیر قیمت محصولاتی شده‌اند که با مشقت بسیار تولید کرده‌اند.
در شرایطی که امکان صادرات نیز به دلیل شرایط جنگی وجود ندارد کشاورزان منطقه از فروش هندوانه به قیمت های بسیار پایین هرکیلو هزار تا دو هزار تومان خبر می‌دهند.
کشاورز دیگری معدوم کردن این محصول را در مزرعه به صرفه‌تر از فروش و تحمل هزینه حمل و نقل می‌داند.
این در حالی است که مدیرکل هواشناسی استان اردبیل نیز هشدار داده که میزان بارندگی نسبت به شرایط نرمال، بیش از ۳۳ درصد کاهش یافته است. این کاهش چشمگیر، زنگ خطری جدی برای ادامه روند فعلی کشت و زرع در استان به خصوص در مورد محصولات آب بر چون هندوانه محسوب می‌شود.
هشدار جهاد کشاورزی: سودجویی عامل گسترش کشت‌های خارج از برنامه
علی‌حسین احدی عالی، سرپرست سازمان جهاد کشاورزی اردبیل، با اشاره به بحران آبی موجود گفت: مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، تنها راه دستیابی به تولید پایدار و خودکفایی در محصولات استراتژیک است.
وی با بیان اینکه بسیاری از کشت‌های خارج از برنامه توسط افرادی انجام می‌شود که زمین‌های زراعی را اجاره می‌کنند و با انگیزه سود کوتاه‌مدت اقدام به کشت محصولات آب‌بر می‌نمایند، افزود: تولید بیش از نیاز مصرفی، منجر به افت قیمت و ضرر اقتصادی برای تولیدکنندگان می‌شود.
طبق اعلام سازمان جهاد کشاورزی، در سال جاری سطح زیر کشت هندوانه در مناطق شمالی استان به یک هزار و ۶۵۴ هکتار رسیده که از این میزان حدود ۸۰۰ هکتار خارج از برنامه بوده است. گزارش‌های غیررسمی حتی از کشت بیشتر از این ارقام حکایت دارد. کاهش صادرات به‌ویژه در زمان برداشت، به دلیل محدودیت‌های ناشی از جنگ در برخی کشورهای همسایه، مزید بر علت شده و قیمت این محصول را به شدت کاهش داده است.
نبود ابزار نظارتی؛ چالش اجرای الگوی کشت
احدی عالی همچنین با ابراز نگرانی از نبود ابزارهای بازدارنده قانونی و نظارتی کافی در کنترل کشت، خواستار همکاری جدی سایر نهادها از جمله سازمان آب منطقه‌ای شد. وی تأکید کرد: سازمان آب منطقه‌ای باید از تخصیص آب برای کشت‌های خارج از الگوی تعیین‌شده خودداری کند.
او در پایان از کشاورزان خواست با بهره‌گیری از راهنمایی کارشناسان جهاد کشاورزی، به کشت محصولاتی بپردازند که در اولویت تأمین امنیت غذایی کشور قرار دارند و منابع طبیعی را نیز به خطر نمی‌اندازند.
به نظر می‌رسد مسئولان استانی و مدیران جهاد کشاورزی چنانچه باید ضرورت رعایت الگوی کشت را به کشاورزان القاء نکرده اند شاید اجبار به این مهم بتواند گامی موثر در راستای جلوگیری از هدر رفت منابع آبی و خاکی و ثروت نهفته منطقه باشد.
