، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ( IAEA)، اخیراً در مصاحبه‌ای اخیر ابراز نگرانی کرده که محدودیت‌های اعمال‌ شده توسط ایران بر فعالیت‌های نظارتی آژانس، می‌تواند به شکست دیپلماسی منجر شود. او به طور خاص گفته است: من درک می‌کنم که ایران این محدودیت‌ها را به دلایل امنیتی اعمال می‌کند، اما اگر دیپلماسی شکست بخورد، می‌ترسم که به استفاده از نیروی نظامی بازگردیم.

گروسی همچنین اشاره کرد ایران همچنان حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد را در اختیار دارد. نکته دیگری که وی ادعا کرد بحث حضور بازرسان آژانس آنهم به صورت محدود در ایران است. گروسی مدعی شد ایران یک گام تا دستیابی به اورانیوم لازم برای سلاح هسته‌ای فاصله دارد، هرچند که ما مدرکی نداریم که تهران در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای باشد.

در پاسخ به این اظهارات، عباس عراقچی، روز پنجشنبه گروسی را متهم به تکرار «رویکردهای شکست‌خورده» کرد و هشدار داد: کسانی که چنین تهدیدهایی می‌کنند باید درک کنند که تکرار یک تجربه شکست‌خورده، نتیجه‌ای جز شکست قبلی نخواهد داشت. وزیر خارجه کشورمان همچنین افزود مشخص نیست آیا سخنان گروسی «از روی نگرانی» بیان شده یا «به عنوان تهدید»، اما هرگونه حمله جدید به ایران «به شکست دیگری منجر خواهد شد.

عراقچی این موضع را در پیامی مستقیم به گروسی اعلام کرد و آن را بخشی از استراتژی دفاعی ایران در برابر فشارهای خارجی دانست. در واقع این اظهارات نشان‌دهنده موضع قاطع تهران است که هرگونه تهدید نظامی یا فشار دیپلماتیک را به عنوان تکرار اشتباهات گذشته، مانند خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، می‌بیند.

دلایل فشارهای بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران

فشارهای اعمال‌شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و قدرت‌های غربی بر جمهوری اسلامی ایران، ریشه در چندین عامل کلیدی دارد که ترکیبی از نگرانی‌های اغراق شده آنها در ابعاد امنیتی، سیاسی و اقتصادی است. نخست، وجود چهارصد کیلوگرم اورانیوم غنی شده با غنای ۶۰ درصد که باعث شده غربی‌ها مدعی شوند این مواد فرصت دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای را فراهم می‌کند. در حالی که تاکنون آژانس حتی در یک گزارش خود هم انحراف ایران از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای را اعلام نکرده است. با این حال غرب و گروسی تحت نفوذ غربی‌ها، مایل هستند چشم خود را روی واقعیات ببندد و همچنان «ابراز نگرانی در حوزه امنیتی» داشته باشند.

دوم، این فشارها بخشی از استراتژی گسترده‌تر غرب برای تحدید نفوذ منطقه‌ای ایران است. غرب تلاش دارند مانع عملگرایی تهران در خاورمیانه که حوزه پیرامونی ایران محسوب می‌شود، گردد. از این رو با توسل به بهانه‌های هسته‌ای و سلاح اتمی بنا دارند روی جمهوری اسلامی فشار مضاعفی وارد سازند تا به نحوی جلو ارتباطات آن با عوامل منطقه و همسایگان را بگیرند.

سوم، جنبه اقتصادی فشارها نمی‌تواند نادیده گرفته شود. تحریم‌های بین‌المللی، که توسط ایالات متحده رهبری می‌شود، اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار داده است.با این حال تجربه نشان می‌دهد جمهوری اسلامی تحت فشار اقتصادی هم حاضر به پذیرش شروط غرب نیست. از این رو آمریکا امیدوار است با استفاده از سناریو ایران‌هراسی در بعد هسته‌ای، اجماع جهانی علیه اقتصاد ایران را تقویت کند.

در نهایت اینکه هشدار عراقچی به گروسی نه تنها پاسخی دفاعی است، بلکه سیگنالی به جامعه بین‌المللی مبنی بر مقاومت جمهوری اسلامی ایران در برابر فشارهاست. اینگونه موضع‌گیری‌های سیاسی مدیرکل آژانس می‌تواند تنش‌ها را تشدید کند. از این رو با توجه به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و نگرانی‌های غرب، آینده این مسئله به تعادل بین تهدید و مذاکره بستگی دارد. در این فضا، رسیدن دو طرف به نقطه گفتگو سازنده، تنها راهکار است. هرچند که اکنون بنا به سخنان اخیر اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، با وجود تماس‌های غیرمستقیمی که بین ایران و آمریکا وجود دارد اما شرایط حاضر را حتی نمی‌توان «در آستانه مذاکرات» توصیف کرد. زیرا زیاده‌خواهی طرف مقابل فضا برای شکل‌گیری گفتگو را نمی‌دهد.