،  در حالی که تنش‌های منطقه‌ای میان ایران و غرب، به ویژه ایالات متحده، همچنان ادامه دارد، نشانه‌هایی از احتمال ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای و دیپلماتیک مشاهده می‌شود هرچند که این مسئله به طور رسمی تأیید نشده است.

در این خصوص در نشست خبری هفتگی سخنگوی وزارت خارجه روز دوشنبه (۲۸ مهر) برگزار شد، اسماعیل بقایی به صراحت اعلام کرد ایران در حال حاضر در آستانه هیچ فرآیند مذاکراتی با ایالات متحده نیست. با این حال، وی تأکید کرد تماس‌های ایران با طرف‌های غربی از طریق واسطه‌ها ادامه دارد. بقایی افزود: «این تماس‌ها نباید به عنوان ورود ایران به مذاکرات جدید تفسیر شود. گفتگوها تنها زمانی شکل می‌گیرد که طرف‌ها به حقوق یکدیگر احترام بگذارند. ایران هنوز در آن مرحله نیست. با وجود انتظارات زیاد، این فرآیند هنوز نمی‌تواند محقق شود.»

در همین حال روز دوشنبه اظهارنظری در خصوص موضوع مذکور از سوی استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دولت ترامپ در امور خاورمیانه، منتشر شد. وی ابراز امیدواری کرد که آمریکا بتواند به یک توافق بلندمدت با جمهوری اسلامی ایران دست یابد. وی در مصاحبه اختصاصی با شبکه آمریکایی سی‌بی‌اس، اظهار داشت: تماس‌هایی از سوی ایرانی‌ها دریافت شده و واشنگتن در حال تلاش برای ایجاد راه‌حل دیپلماتیک بلندمدت با تهران است. ویتکاف افزود: «ما با ایران کار می‌کنیم، صحبت می‌کنیم و امیدواریم این فرآیند بتواند بنیان روابط تازه منطقه‌ای را شکل دهد.»

در همین رابطه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز روز یکشنبه (۲۷ مهر) در مصاحبه‌ای با روزنامه سوئیسی نوئه زوریشر زایتونگ، بر لزوم یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک برای اختلافات هسته‌ای ایران تأکید کرد. گروسی گفت: «من اطمینان دارم که یک راه‌حل دیپلماتیک برای اختلافات پیرامون برنامه هسته‌ای ایران یافت خواهد شد. بازگرداندن همه طرف‌ها به میز مذاکره می‌تواند ما را از دور دیگری از بمباران‌ها و حملات نجات دهد.» این اظهارات در حالی بیان شد که گروسی بر ادامه گفتگوها با ایران، ایالات متحده و آژانس تأکید دارد و تأکید کرد عدم پیشرفت دیپلماتیک می‌تواند به تشدید تنش‌ها منجر شود.

چالش‌ها و فرصت‌های دیپلماسی در سایه عدم اعتماد

با نگاهی به این اظهارات، می‌توان گفت علی‌رغم عدم مذاکرات مستقیم بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا، وجود تماس‌های واسطه‌ای نشان‌دهنده یک پنجره باز برای دیپلماسی است. بقایی تأکید بر احترام متقابل دارد، که می‌تواند به معنای شرط ایران برای کاهش تحریم‌ها یا توقف فشارهای غربی باشد. از سوی دیگر، اظهارات ویتکاف نشان‌دهنده تمایل ایالات متحده به یک توافق بلندمدت است، اما با تمرکز بر محدودیت‌های هسته‌ای و موشکی، که ایران آن را غیرقابل قبول می‌داند. اظهارات گروسی نیز امیدواری به راه‌حل دیپلماتیک را تقویت می‌کند، به ویژه با توجه به نقش آژانس در نظارت هسته‌ای.

با این حال، چالش اصلی عدم اعتماد متقابل است: ایران تجربیات گذشته مانند خروج ترامپ از برجام در ۲۰۱۸ را به یاد دارد و ایالات متحده نگران پیشرفت‌های هسته‌ای ایران است. در شرایط فعلی، با تنش‌های منطقه‌ای مانند وضعیت غزه و لبنان، هرگونه پیشرفت نیازمند گام‌های عملی مانند کاهش تحریم‌ها از سوی آمریکا و شفافیت بیشتر هسته‌ای از سوی ایران در چارچوب ازسرگیری همکاری ها با آژانس و خضور بازرسان است. اگر این کانال‌های واسطه‌ای تقویت شوند، ممکن است به احیای مذاکرات منجر شود، اما بدون تغییرات اساسی، خطر تشدید تنش باقی می‌ماند.

نکته مهم آنکه کشورهای میانجی که اسماعیل بقایی به نام آنها اشاره نکرد و فقط از مصر به عنوان کشوری که به دلیل مسئله غزه با آن در تماس متسمر هستند، اسم برد، تلاش دارند اختلافات بین تهران و واشنگتن کاهش یابد. در این راستا می توان به نقش روسیه و برخی کشورهای عربی منطقه مانند عربستان اشاره کرد. گفتنی است روز دوشنبه، تهران میزبان نماینده پوتین بود که با علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار کرد. این سفر بعد از حضور لاریجانی در مسکو صورت گرفت که احتمال افزایش تلاش ها برای میانجی گری را تقویت می کند، هرچند که بی تردید موضوعات مهم دیگری در این رایزنی ها فشرده مطرح می شود.