، شهروندان ترکیه در جریان انتخابات شهرداری‌ها، که روز یکشنبه برگزار شد، توانستند بزرگ‌ترین ضربه انتخاباتی را به اردوغان و حزبش وارد کنند. شمارش آرا نشان داد اکرم امام‌اوغلو از حزب «جمهوری‌خواه خلق» بار دیگر از سوی ساکنان استانبول به‌عنوان شهردار بزرگ‌ترین شهر ترکیه برگزیده شده است؛ آرای ریخته شده به نفع او در صندوق‌های رأی ۱۰ درصد بیشتر از آرای رقیبش از حزب حاکم «عدالت و توسعه» بود. دیگر نامزد حزب «جمهوری‌خواه خلق» یعنی منصور یاواش نیز توانست شهرداری آنکارا را حفظ کند و در انتخابات شهرداری ۱۵ شهر دیگر در سراسر کشور نیز به پیروزی برسد.

میزان مشارکت مردم ترکیه در انتخابات این دوره هم بالا و برای دموکراسی این کشور، امیدبخش بود. در این انتخابات حدود 77 درصد از واجدین شرایط شرکت داشتند. اگرچه این رقم، 7 درصد کمتر از انتخابات ریاست جمهوری اخیر است، اما جزو نرخ‌های مشارکت بالا در جهان محسوب می‌شود.

نتایج این انتخابات، بدترین شکست برای اردوغان و حزب حاکم «عدالت و توسعه» در بیش از دو دهه اخیر محسوب می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده تغییر در چشم‌انداز سیاسی کشور ترکیه باشد. افزایش حمایت‌های مردمی از حزب اسلام‌گرای «رفاه نوین» که موضعی تندتر از اردوغان علیه اسرائیل دارد نیز باعث شد از میزان حمایت‌ها از حزب «عدالت و توسعه» کاسته شود.

این گزاره‌ها گویای آن است که اردوغان چه در حوزه داخلی یعنی بحث افزایش تورم 70  درصدی، کاهش رشد اقتصادی و  معیشت خانواده‌ها بد عمل کرد و چه در حوزه خارجی. اینکه یک حزب اسلام‌گرای دیگر با مواضع تندتر از حزب عدالت و توسعه در خصوص اسرائیل بتواند محبوبیت پیدا کند، یعنی جامعه مسلمان ترکیه از جهت‌گیری اردوغان در مسئله غزه به‌شدت ناراضی هستند.

در روند جنگ غزه، اردوغان صرفا به بیان برخی اظهارات تند علیه اسرائیل بسنده کرد و در عمل اقدام مناسبی برای فلسطینی‌ها انجام نداد. گفتنی است اسرائیل و ترکیه دارای روابط دیپلماتیک کامل هستند و در حوزه تجاری نیز مناسبات قابل‌توجهی دارند.

با این حال، اردوغان در جریان یک سخنرانی ایراد کرد این نتیجه را یک «نقطه عطف» خواند. او خطاب به جمعیتی که در مقر حزب «عدالت و توسعه» در آنکارا جمع شده بودند، گفت ائتلاف او «صدرنشینی» را در سراسر کشور از دست داده و قول داد اقداماتی را برای پاسخگویی به پیام رأی‌دهندگان انجام دهد.

اردوغان تصریح کرد: «اگر اشتباهی مرتکب شدیم، آن را در سال‌های آینده برطرف می‌کنیم. اگر چیزی کم داریم، آن را تکمیل می‌کنیم.»

از نظر تحلیلگران، نتایج به‌دست‌آمده برای اردوغان و حزب «عدالت و توسعه» بدتر از آن چیزی بوده که پیش از این نظرسنجی‌ها پیش‌بینی می‌کردند. البته واکنش سطح بالای اردوغان و پذیرش شکستی که ریشه آن را ناکارآمدی حزبش می‌داند، نشانگر ریشه‌های دموکراسی در این کشور است. اردوغان از سال 2002 در قدرت قرار دارد؛ ابتدا به‌عنوان نخست‌وزیر و سپس به‌عنوان رئیس‌جمهور. با این حال، علی‌رغم 21 سال حاکمیت، همچنان به «انتخابات» و «نظر مردم» احترام می‌گذارد و انگشت اتهام را به سمت خود و حزبش می‌گیرد به‌جای اینکه دیگری را مقصر بداند.

اگرچه انتخابات شهرداری در ترکیه از بعد سیاسی بسیار حائز اهمیت است، اما همچنان انتخابات ریاست‌جمهوری می‌توان شخص اول ترکیه را تعیین کند. در این راستا گفته می‌شود اکرم امام‌اوغلو، تاجر سابق و ۵۳ ساله که در سال ۲۰۰۸ میلادی وارد عرصه سیاست شد، نامزد احتمالی انتخابات ریاست جمهوری آینده ترکیه باشد، به‌ویژه که وی پس از پایان شمارش آرا در شب یکشنبه گفت: «امشب ۱۶ میلیون شهروند استانبول پیام مهمی را هم به رقبای ما و هم به رئیس‌جمهور ارسال کردند.» این اظهارات مؤید برنامه بلندپروازنه وی برای آینده است.

به‌طورکلی آنچه در حال تغییر نظر مردم پس از دو دهه است، مولفه اقتصاد است. اردوغان با شعار رشد اقتصادی در سال 2002 به قدرت رسید. وی توانست ترکیه را به رشد 8 درصدی برساند، اما سیاست‌های چند سال اخیر او موج گرانی را بر مردم تحمیل کرد. این مسئله بر میزان توریسم این کشور که گفته می‌شود منبع اصلی درآمدش است نیز اثر منفی گذاشت.

لذا اکنون مردم این کشور امیدوارند حزب «جمهوری‌خواه خلق» بتواند راهگشای آنها باشد. با این حال تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بعدی یعنی در سال 2027 زمان درازی باقی مانده است. تا آن زمان اردوغان این فرصت را دارد که شرایط اقتصادی کشورش را سامان بدهد، تورم را کنترل کند این در شرایطی است که فقط در دو ماه گذشته ارزش لیر در برابر دلار پیوسته در حال سقوط بوده و اکنون در ترکیه ارزش هر دلار 32 لیر است و آنچه می‌تواند این روند را متوقف کند، پالس‌های سیاسی دولت در خصوص اجرای برنامه‌های مؤثر است.

بنابراین هنوز خیلی زود است که درباره حذف اردوغان یا حزب عدالت و توسعه از رأس حکومت ترکیه صحبت شود. اردوغان فردی باتجربه در سیاست، نشان داده می‌تواند حتی تهدیدها را نیز به فرصت تبدیل کند. ماجرای کودتای سال 2016 و اتفاقات پارک گزی، شاهد مثال این مسئله است.

موضوع دیگری که اردوغان باید به آن سامان دهد، جلب اعتماد اسلام‌گراهایی است که به سمت حزب «رفاه نوین» کشیده شده‌اند. تعیین یک سیاست حدوسطی که نه روابط ترکیه را با اسرائیل به مخاطره بیندازد و نه باعث شد افراد بیشتری به حزب رفاه نوین جذب شوند، کاری بس دشوار است، آن‌هم در میانه جنگ غزه. اما نکته قابل‌توجه این است که این وضعیت هم تا انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری نمی‌تواند پایدار باشد. لذا همچنان مشکل اصلی برای کسب پیروزی دوباره، مسئله اقتصاد است.