علی‌اکبر نیکواقبال در گفتگو با خبرگزاری موج مطرح کرد؛
اقتصاد زیرزمینی و معافیت های مالیاتی برخی نهادها مانع اصلی درآمد مالیاتی
دانشیار دانشگاه تهران گفت: فرار مالیاتی و سهم بالای اقتصاد زیر زمینی که بین ۲۰ تا ۴۰ درصد تولید ناخالص ملی است و همچنین عدم پرداخت مالیات اکثر نهادها، بنیادها و شرکت های حکومتی که قانونا از پرداخت مالیات معاف شده اند درآمد دولت از این بخش را کاهش داده اند.
مهمترین عامل تاثیرگذار در وضعیت اقتصادی اجتماعی هر کشوری در جهان امروز دولت است. یکی از وظایف اساسی دولت تامین نیازهای عمومی نظیر تامین راه‌های ارتباطی، اسکله و پل سازی، تجهیزات مخابراتی و ارتباط جمعی، تامین موسسات آموزشی، بهداشتی درمانی، حفظ و برقراری نظم عمومی، امور دادرسی و دادگستری، حفاظت از محیط زیست و غیره است و برای انجام این تکالیف، باید از طریق مالیات، عوارض و کارمزد تامین مالی کند.
علی‌اکبر نیکواقبال دانشیار دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج با اشاره به اینکه در ایران سهم مالیات مستقیم از کل درآمدهای مالیاتی دولت بسیار پائین است، گفت: فرار مالیاتی و سهم بالای اقتصاد زیرزمینی که بین ۲۰ تا ۴۰ درصد تولید ناخالص ملی است و عدم پرداخت مالیات اکثر نهادها، بنیادها و شرکت های حکومتی که قانونا از پرداخت مالیات معاف شده اند، درآمد مالیاتی را کاهش داده است.
بیشتر بخوانید؛
در حال حاضر مالیات به عنوان یک ابزار مالی چقدر می تواند در تقویت اقتصادی نقش داشته باشد؟
سیاست گذاری های مالیاتی ، گذشته از آن که یکی از ارکان و پایه های اساسی علم اقتصاد مدرن جهت توسعه اقتصادی اجتماعی یک کشور است در عمل موفقیت و پیشرفت را پیش روی ما قرار می دهند. سهم کل مالیات های دولت در کشورهای پیشرفته بالغ به ۸۰ درصد و سهم مالیات بر درآمد حتی از ۴۰ درصد نیز تجاوز می کند، برای نمونه در سوئد ۵۷.۱۹درصد، ژاپن ۵۵.۹۵درصد، اتریش ۵۵درصد، هلند ۵۱.۷۵درصد، بلژیک ۵۰درصد، استرالیا ۴۵درصد و چین ۴۵درصد است.
آیا در ایران نسبت به اخذ مالیات سهل انگاری می شود؟
در حال حاضر مصوب قانونی بسیار جدی و سختگیر در حد زندانی نمودن متخلفان فرار مالیاتی وجود دارد تا با اجرای آن مالیات دریافتی را در راستای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی نظیر راه سازی، اسکله سازی، و پرداخت انواع یارانه ها و مشوق های تولیدی و بهبود فناوری بکار گرفته شود و مردم اثر پرداخت‌های مالیاتی خود را در توسعه صنعتی و رفاه اقتصادی احساس و لمس کنند. مالیات به عنوان یک سیاست و ابزار بسیار مهم توسعه صنعتی و اجتماعی از تنوع زیادی برخوردار است و بخشودگی مالیاتی برای افراد کم درآمد و نرخ های تصاعدی برای ثروتمندان از جمله سیاست های بسیار قوی جهت تامین عدالت اجتماعی و جلوگیری از ثروت اندوزی های کلان است.
آیا ابزار مالیات را می توان به عنوان یک ابزار برای تقویت تولید بکار گرفت؟
یارانه برای تولید است و بخشودگی مالیاتی نیز برای نوسازی و رقابت پذیری تولیدکنندگان مهم و معتبری که در معرض خطر سقوط قرار گرفته اند. برای نمونه در گذشته شرکت بزرگ و معتبر «ب ام و » در آلمان با کمک مالی دولت از سقوط نجات پیدا کرد و اکنون از بزرگترین تولیدکنندگان خودرو در سطح جهان است.
آیا تصمیم گیران ایرانی می توانند از تجربه کشورهای مختلف برای بهره گیری از برنامه‌های اقتصادی استفاده کنند؟
تجربه کشورهای سوسیالیستی و مقایسه آن با کشورهای بازار آزاد در چارچوب قواعد اجتماعی مانند کشورهای اسکاندیناوی، آلمان، ژاپن و حتی تعدادی از کشورهای نوظهور مانند هندوستان نمونه های خوبی برای تصمیم گیری و برنامه ریزی در امور اقتصادی است، برای نمونه سرگذشت گونترزاکس سرمایه دار و سهامدار بزرگ آلمانی ماه ها نقل مردم و مطبوعات عامه پسند آلمان همراه با عکس و تصاویر خوشگذرانی این فرد در کاباره های شبانه در دهه ۷۰ میلیاردی بود. شدت یافتن این برنامه های شبانه و اوج گرفتن آن در مطبوعات و اثرات استهزا گونه و عتاب آلود آن در جوامع کارگری آلمان، منجر به برخورد التیماتوم گونه دولت آلمان با این سرمایه دار به این نحو گردید که او باید یا از عیاشی دست بردارد یا سهام خود را کلا به فروش رساند واین غائله با فروش سهام این شخص به دویچه بانک آلمان پایان یافت. بنابراین فرد ثروتمند یا سرمایه داری که سرمایه او در خدمت رشد، اشتغال و توسعه اقتصادی کشورش باشد و از طریق بازدهی بسیار بالا، رشد بالای اقتصادی را تامین و از طریق مسئولیت اجتماعی، کمک به ایجاد اشتغال کند هزاران بار ارجح بر اجبارهای سوسیالیستی و قطع ید سرمایه داران جهت برابری درآمدها است.
سهم درآمد مالیاتی در اقتصاد ایران چقدر است و چه موانعی برای افزایش این درآمد وجود دارد؟
در ایران سهم مالیات مستقیم از کل درآمدهای مالیاتی دولت بسیار پائین است و فرار مالیاتی و سهم بالای اقتصاد زیر زمینی که بین ۲۰ تا ۴۰ درصد تولید ناخالص ملی است و عدم پرداخت مالیات اکثر نهادها، بنیادها و شرکت های حکومتی که قانونا از پرداخت مالیات معاف شده اند درآمد دولت از این بخش را کاهش داده اند. همچنین در نظام مالیاتی ایران هنوز روش سنتی تشخیص و وصول اجرا می‌شود که از نتایج آن رواج یافتن فرهنگ چانه زنی بین مؤدی و مأمور مالیاتی، ایجاد فساد مالی در نظام مالیاتی، امکان استفاده غیرقانونی از اختیارات اداری و قانونی توسط برخی مأموران مالیاتی و همچنین عدم تشخیص مناسب و دقیق مالیات و به تبع آن عدم تمکین مناسب مالیاتی توسط مؤدیان، افزایش تعداد اعتراضات و تأخیر در وصول مالیات است. همچنین امکان دسترسی و شناسایی مودیان مالیاتی در اقتصاد زیرزمینی فراهم نشده و از طرف دیگر امکانات ورود و خروج کالا از مجاری غیر رسمی و غیرقابل کنترل (قاچاق) و همچنین ورود کالا از مجاری رسمی بدون پرداخت حقوق گمرکی به دولت از طریق زد و بند، رشوه و زیرمیزی موجب کاهش و حتی سقوط درآمدهای مالیاتی و گمرکی دولت شده است. این فرایندها مانعی جدی برای انجام وظایف مهم و اساسی دولت در امور حیاتی و زیربنایی را به همراه می آورد.
آیا در زمینه اخذ مالیات قوانین شفاف و روشنی وجود ندارد؟
در حال حاضر نزدیک به دو دهه است که قانون مالیات بر درآمد و ثروت بین مجلس و دولت در حال بحث و گفتگو است، ولی قوانین مورد نیاز جهت ایجاد شفافیت تاکنون به تصویب و اجرا نرسیده است. بنابراین ما بغیر از ارکان دولت و مجلس به رکن بسیار مهم مطبوعات آزاد و افکار عمومی آگاه نیازمندیم تا خطاها و سوتصمیمات مسئولان افشا و دائما پیگیری شده و سیاستگذاری ها و تصمیمات صحیح در امور مملکتی و تحقق اهداف اقتصادی اجتماعی به اجرا گذاشته شود.
آیا ابهام در هزینه درآمدهای مالیاتی روی فرار مالیاتی برخی تولیدکننده ها تاثیر گذاشته است؟
اگر تولیدکنندگان صنعتی ببینند که سودی در قبال تلاش صنعتی به هر دلیلی مانند پرداخت مالیات به دست نمی آورند و برعکس در تجارت زیرزمینی، واسطه گری، سفته بازی، فعالیت های رانتی و حتی جا به جائی کالا و قاچاق بنزین و امثالهم، سودهای هنگفتی می برند طبق این قانون، فعالیت کم سود قبلی را رها و کار پرسود و پر درآمد را پیشه خود می سازند. بنابراین جای تعجب نیست اگر تولیدکنندگان خصولتی یا صاحب نفوذ در فرایند خصوصی سازی، با علاقه ای افراط گونه به خرید بسیار ارزان صنایع به فروش گذاشته شده بروند و به طرق مختلفی مانند فروش دارائی های شرکت و در نهایت ورشکستگی و بیکار کردن پرسنل شرکت به سودهای بادآورده، گزاف و راحت برسند.
در سال های گذشته تولیدکنندگان و کارشناسان نسبت به مالیات به ارزش افزوده انتقادهای زیادی وارد کرده اند مشکل از کجاست؟
مالیات بر ارزش افزوده یا مالیات غیر مستقیم معمولا از مصرف کننده نهایی دریافت می شود در حالی که مالیات بر ارزش افزوده در ایران از مراحل تولیدی مانند تولید مواد اولیه، نیم ساخته یا نهایی نیز گرفته می شود که موجب افزایش فشار مضاعف مالیاتی به تولید کنندگان می شود. اگر چه این فشار هم می تواند به مراحل و در نهایت به مصرف کننده نهایی منتقل شود. بخشودگی یا کاهش مالیات بر ارزش افزوده برای کالاهای صادراتی یا بخشودگی های مالیاتی برای توسعه صنعت و صادرات در مناطق محروم و مناطق آزاد تجاری، اگر چه در ایران مصوب و سعی به اجرای آن شده است، اما خبری از موفقیت چشمگیر و قابل گزارش جهت توسعه صنعتی مناطق آزاد تجاری و یا محروم و به دنبال آن نیز تحقق اهداف اقتصادی در ایران عینیت نبود در عین حال صحبت از آنست که مناطق آزاد تجاری سکویی جهت واردات، بدون پرداخت حقوق گمرکی بوده اند.
ارسال نظر