به گزارش خبرنگار بین الملل خبرگزاری موج، همزمان با خروج دولت آمریکا از توافق هسته ای با ایران(موسوم به برجام ) در 18 اردیبهشت ماه 1397 و اعمال کارزار " فشار حداکثری " بر تهران، ایران بارها تاکید کرده که برجام، توافقی یکجانبه نیست و در صورت عدم تعهد طرف های غربی به این توافق بین المللی، ایران نیز ضرورتی در عمل به تعهدات خود نمی بیند. در این راستا، در ابتدا ایران سیاست صبر و مدارا را پیشه کرد و پس از آنکه طرف های غربی بویژه اروپایی ها، به تعهدات خود عمل نکردند و صرفا در حرف، از تعهد خود به این توافق سخن گفتند، روند جدیدی را آغاز کرد که بر اساس آن جمهوری اسلامی ایران به صورت مرحله ای از میزان تعهدات خود در چهارچوب برجام می کاست.

تاکنون ایران 3 گام را در زمینه کاهش تعهدات هسته ای خود برداشته است و در هر مرحله، غرب(به طور خاص کشورهای اروپایی)، از موضع انفعال خود بازنگشته است. در این راستا، ایران به تازگی از برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای خود خبر داده است.

حسن روحانی رئیس جمهور اسلامی ایران جزئیات گام چهارم هسته ای را در روز سه شنبه(14 آبان ماه) اعلام کرد. وی گفته است: "گام چهارم ایران شامل گازدهی به فردو است که از فردا(چهارشنبه 15 آبان ماه) به دستور من آغاز خواهد شد. این گام نیز نظیر گام های قبلی قابل بازگشت است. این مرحله نیز همچون مراحل قبل، تحت نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود".

روحانی افزود: "فرصت مذاکره هست، باید تحریم‌ها کامل برداشته شوند، ما باید امکان فروش نفت خود و همچنین دسترسی به پول هایمان را داشته باشیم. ما اکنون 1044 سانتریفیوژ در داخل فردو داریم. بر اساس برجام قرار بر این بود که سانتریفیوژهای ما در فردو بچرخند اما گازی به آن ها تزریق نشود. بر اساس گام چهارم، فرآیند گازدهی به سانتریفیوژهای فردو آغاز خواهد شد. تعهد غرب به تعهداتش در قالب برجام موجب توقف گازدهی به سانتریفیوژها در فردو خواهد شد".

روحانی در انتها گفت: "ظرف دو ماه آینده فرصت مذاکره داریم و اگر راه حل درست را یافتیم ( از جمله امکان فروش کامل نفت را داشته باشیم و امکان دسترسی به پول‌های خودمان را نیز داشته باشیم) و اگر تحریم ها را کلا بردارند، ما نیز کاملا به شرایط گذشته بازخواهیم گشت".

در این راستا، به بررسی واکنش های طرف های اصلی بین المللی در مورد اقدام ایران مبنی بر برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای خواهیم پرداخت.

واکنش آمریکا: تداوم کارزار فشار حداکثری

برایان هوک نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در مساله ایران(که در حقیقت سیاست دولت ترامپ در قبال ایران را به پیش می برد)در گفتگو با شبکه الجزیره، گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای ایران را به مثابه باج خواهی هسته ای تهران ارزیابی کرده است. وی اقدام ایران را گامی برای ترساندن کشورهای اروپایی عنوان کرده و گفته آمریکا در برابر این حرکت ایران خواهد ایستاد.

به طور کلی، واکنش آمریکا را نمی توان ورای سیاست قلدرمابانه دولت ترامپ ارزیابی کرد. برایان هوک باید بداند که دولت ناقضِ برجام، آمریکاست و ایران در فرآیندی حقوقی که در دلِ توافق برجام نیز تعریف شده، در حال عقب نشینی از تعهدات خود است و بر خلاف آمریکا که به تعهد بین المللی خود پشت پا زد، همچنان در راستای برجام حرکت می کند. این توقع که آمریکا از ایران می خواهد همچنان به توافقات برجامی خود وفادار باشد و در عین حال، خود نسبت به تعهداتش بی اعتناست و حتی تحریم های گسترده ای را بر علیه تهران وضع کرده، چیزی جز زیاده طلبی دولت آمریکا را نمی رساند. واشنگتن با مراجعه به حافظه تاریخی خود در قبال ایران باید بداند کارزار فشار حداکثری بر علیه ایران نتیجه ای جز عکس خود نخواهد داشت و با مقاومت حداکثری ایرانیان رو به رو خواهد شد.

واکنش اتحادیه اروپا: تداوم انفعال و عریان شدن بیش از پیش حمایت از آمریکا

اتحادیه اروپا نیز پس از آنکه ایران به تازگی اعلام کرد زنجیره سانتریفیوژهای نسل ششم را راه اندازی کرده، از ایران خواست تا در تصمیم خود تجدید نظر کند. کمیسیون اتحادیه اروپا از ایران خواسته تا به تعهدات خود در چهارچوب برجام پایبند بماند. اروپایی ها حتی اعلام کرده اند تا زمانی به برجام وفادار خواهند ماند که ایران نیز وفادار بماند.

موضع گیری های ابتدایی اروپا در قبال گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای ایران، حاوی نکته جدیدی نیست. اروپایی ها در حالی از ایران می خواهند که به تعهدات برجامی خود وفادار باشد که خودشان تاکنون به هیچ کدام از تعهدات خود پایبند نبوده اند. به نوعی حتی می توان اروپا را از آمریکا هم خطرناک تر دانست زیرا آمریکا به صراحت از برجام خارج شد و بر ایران اعمال فشار کرد اما اروپا مدام از تعهد خود به برجام سخن می گوید و هیچ کاری هم در این رابطه انجام نمی دهد. شکی نیست که اروپا به دلیل روابط گسترده تجاری خود با آمریکا، اگر مجبور به انتخاب میان ایران و آمریکا شود، قطعا آمریکا را برخواهد گزید. از این رو، تداوم روند کاهش تعهدات برجامی ایران، بیش از پیش، انفعال و حمایت اروپا از آمریکا را آشکار خواهد کرد.

واکنش چین و روسیه: درخواست مبنی بر حفظ برجام و تشویق ایران به خویشتن داری

چین و روسیه از جمله قدرت هایی بودند که از بدو خروج آمریکا از برجام و اعمال فشار این کشور بر ایران، از تهران حمایت کرده اند و یکجانبه گرایی آمریکا را متهم کرده اند. البته که این دو کشور در مسائل مختلف بین المللی نیز با واشنگتن مشکلات جدی و عمیقی دارند و ایران تنها یک نمونه از عدم توافق میان چین و روسیه و غرب است. با این همه، طرف های روسی و چینی از ابتدای شروع اقدامات ایران مبنی بر کاهش تعهدات برجامی خود، سیاستی مبهم در پیش گرفته و صرفا در حد موضع گیری های دیپلماتیک باقی مانده اند. این دو کشور از هر دو طرف یعنی ایران و غرب خواسته اند تا در چهارچوب برجام بمانند و همچنان به آن احترام بگذارند. از این رو، نمی توان واکنش احتمالی مسکو و پکن در مورد گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران را نیز متفاوت از آنچه در گذشته توسط آن ها نشان داده شده، دانست.

واکنش کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و رژیم صهیونیستی

کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بویژه عربستان سعودی همواره سعی داشته اند تمامی ظرفیت های خود را جهت منزوی کردن بیش از پیش ایران به کار گیرند. در این راستا، آن ها ابتکار ایران در چهارچوب کاهش تعهدات هسته ای خود را به مثابه فرصتی برای تشدید تحرکات خود بر علیه تهران ارزیابی خواهند کرد و سعی می کنند از این فرصت استفاده کنند تا بیش از پیش ایران هراسی را در جهان ترویج کنند. از این رو، حکام عرب در راستای امنیتی کردن هر چه بیشتر چهره ایران گام برخواهند داشت.

رژیم صهیونیستی نیز موضعی متفاوت از حکام عرب کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در این باره نخواهد داشت. آن ها نیز همسو با اعراب از این اتفاق برای ضربه زدن به دشمن درجه یک خود یعنی ایران استفاده خواهند کرد.