حامد حریرفروش تحلیلگر روابط بین الملل در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج در راستای بررسی ابعاد کلان و شاید مخوف سرمایه گذاری عظیم رسانه ای عربستان بر علیه ایران با تاسیس شبکه های ماهواره ای مختلف عنوان کرد: شاید کمتر به آن توجه شده اما عربستان سعودی تنها در زمینه افراط گرایی، نفت و دشمن تراشی به ایران ضربه نمی زند، بلکه راهبردی دارد تا بتواند به اهداف خود علیه کشورمان دست یابد بدون آنکه زحمت اقدامات سخت مانند جنگ را به خود هموار کند. مسیری که بسیار پر هزینه بوده، اما نکته جالب آن حجم وسیع فعالیت سعودی هاست. در این مسیر، آنها با هجمه رسانه ای و تکثر و تنوع  رسانه های مختلف، ضمن حرکت در مسیر دستیابی به اهداف دشمنانه شان علیه ایران، در پی تضعیف و کمرنگ کردن جبهه رسانه ای ایران نیز هستند.

*چرا عربستان شبکه ایران اینترنشنال  را تاسیس کرده است؟

عربستان در سال های اخیر دچار یک اشتباه استراتژیک شده و ایران را نه یک رقیب منطقه ای، بلکه دشمنی در منطقه می داند. در رقابت منطقه ای، قدرت ها برای تغییر توزیع قدرت و توازن قدرت به نفع خود تلاش می کنند؛ اما دشمن منطقه ای به حذف و نابودی دشمن خود فکر می کند. عربستان نیز ایران را به چشم دشمن می بیند و می خواهد آن را حذف کند. این کشور در همسویی با دشمنان ایران ، در بالاترین سطح خود سعی می کند جمهوری اسلامی را ساقط کرده و یا رفتار آن را تغییر دهد.

عربستان با انگیزه گسترش نفوذ منطقه ای، رقابت با تهران و تسلط بر جهان اسلام، به عنوان سرباز پیاده در نبردی  فعالیت می کند که آمریکا صحنه گردان آن جنگ است. از این رو  حکومت سعودی همه ظرفیت های خود را به کار گرفته و در چند جبهه علیه ایران اقدام کرده است.

سعودی ها در جنگ اقتصادی از ابزار نفت علیه ایران استفاده کرده اند. در جنگ اطلاعاتی، با سازمان های جاسوسی غرب همکاری می کنند و در عرصه سیاسی، همراه با دشمنان جمهوری اسلامی به ایفای نقش می پردازند.

عربستان از محور رسانه نیز برای ضربه زدن به ایران استفاده می کند؛ شبکه فارسی زبان ایران اینترنشنال ، با حمایت مستقیم آل سعود و با بودجه ای معادل 250 میلیون دلار راه اندازی شده است. این شبکه ماهواره ای از پشتیبانی محمد بن سلمان و سعد القحطانی برخوردار است.

از این رو می توان دریافت که دولت سعودی تا چه اندازه ابزار رسانه را مهم و تعیین کننده می داند تا به وسیله آن به اهداف ضد ایرانی خود برسد. نگاه آنها به این شبکه و سایر شبکه های فارسی زبانی که با حمایت آنان راه اندازی شده است، به مثابه سلاحی جنگی در نبردی جدی و همه جانبه برای آنها تعریف شده است.

در این کارزار، رسانه ها و شبکه های تلویزیونی تحت حاکمیت آل سعود، مهم ترین نقش را برعهده دارند که در دو بعد ملی و فراملی به ایفای نقش می پردازند.

*آیا آل سعود، رسانه های دیگری هم به زبان فارسی علیه ایران تاسیس کرده است؟

بله. اگر امریکایی ها با جنگ اقتصادی معیشت مردم ایران را هدف قرار داده اند، سعودی ها نیز به اندازه توان خود در جنگ رسانه ای، کیان خانواده و باور ایرانیان را هدف قرار داده اند.

علاوه بر تاسیس شبکه ایران اینترنشنال ،  آنها شبکه ماهواره ای «ام بی سی پرشیا» را تاسیس کردند که به پخش فیلم های مختلف به زبان اصلی و زیرنویس فارسی اقدام می کند.

همچنین عربستان شبکه ای فارسی زبان با هدف پوشش زنده مناسک حج نیز تاسیس کرده که از این طریق سعی می کند قرائت خود از دین را تبلیغ کند. این درحالیست که سعودی ها از ورود هرگونه کتاب، جزوه و ادعیه توسط ایرانیان به عربستان جلوگیری می کنند.

فعالیت رسانه های عربستان ضد ایران به شبکه های تلویزیونی محدود نیست و سایت های خبری العربیه و خبرگزاری رسمی عربستان (واس) بخش فارسی خود را نیز برای مخاطب ایرانی به راه انداخته اند.

تاثیر گذاری بر افکار عمومی ایرانیان، سیاه نمایی از اتفاقات داخلی کشور، افزایش هزینه های اجتماعی و سیاسی، تحمیل قرائتی خاص از دین و سعی در ایجاد شکاف میان مردم و نظام جمهوری اسلامی، برای سعودی ها بسیار مهم است و در چارچوب راهبرد خصومت با ایران و مقابله با قدرت و نفوذ منطقه ای آن قرار می گیرد.

دولت سعودی با وجود  زیان ده بودن شبکه های ضد ایرانی، بازهم هزینه های هنگفتی برای آنها می پردازد تا به اهداف خود نائل گردد.

*به نظر شما چرا آل سعود تلاش دارد فعالیت شبکه های عرب زبان ایرانی چون العالم و الکوثر و حتی پرس تی وی محدود یا مختل شود؟

این موضوع به دلیل همان جنگ رسانه ای است که پیش تر گفته شد. عربستان سعودی تلاش می کند مانع شفاف سازی و آگاهی بخشی شبکه های برون مرزی جمهوری اسلامی شود چراکه بیان این حقایق پایه های سست نظام حاکم را که وابسته به امریکا و غربی هاست، به لرزه در می آورد.

وابستگی به آمریکا موضوعی است که در رسانه های تحت حاکمیت عربستان از آن به عنوان یک موفقیت در سیاست خارجی، نتیجه ای محکوم از شرایط موجود منطقه و سمبل تعامل سازنده با جهان یاد می کنند در حالی که حقیقت چیز دیگری است.

شبکه های العالم، الکوثر و حتی پرس تی وی به دلیل بیان حقایق جنگ یمن و جنایات آل سعود در این کشور، پرده برداری از ماهیت جریان وابسته به آمریکا و همچنین حمایت از محور مقاومت، مورد غضب سعودی هاست. درنتیجه برای اینکه ندای حق به گوش مردم جزیره العرب نرسد و پرده از سیاست های ضدانسانی سعودی ها برداشته نشود، تلاش می کنند تا آنها را با هجمه رسانه ای و سیاه سازی رسانه ای کمرنگ کنند.

ریاض بسیار تلاش می کند جهت دهی افکار عمومی مردم منطقه را آن طور که خود می خواهد به پیش ببرد از این رو فعالیت پرس تی وی و العالم و الکوثر این موضوع را با چالش های ماهوی و اساسی روبه رو می کند.

چالش هایی که امروز مردم منطقه آن را از حکومت های خود مطالبه می کنند، بخصوص بعد از وقایع بیداری اسلامی و بهار عربی که پایه های سست حکومت های پادشاهی منطقه را به لرزه درآورده است.

از وابستگی عربستان به آمریکا صحبت کردید به نظر شما آیا رسانه های عربستان زیر فشار دولت سعودی و تحت تاثیر آمریکا قرار دارند؟

جالب است بدانید اولین شبکه تلویزیونی عربستان توسط نیروهای نظامی آمریکایی در سال 1955 راه اندازی شد. دومین تلویزیون هم  در سال 1957 توسط شرکت آرامکو تاسیس شد.

سایر شبکه های تلویزیونی نیز با  دستور و دخالت مستقیم آل سعود شروع به فعالیت کردند. با این حال شبکه های ماهواره ای تلویزیونی بخش مهمی از رسانه های عربستان سعودی را تشکیل می دهند که در گستره وسیعی برنامه پخش می کنند.

شبکه های متعدد تلویزیونی وجود دارند که از خارج از عربستان مانند دبی، قاهره و انگلستان پخش می شوند که با محتوایی که در داخل عربستان به دلیل موازین اسلامی و قوانین داخلی تولید می شود، متفاوت هستند. مشهورترین آنها مجموعه شبکه های ام بی سی هستند.

«مرکز پخش خاورمیانه» که به اختصار به آن «ام بی سی» گفته می شود، تحت کنترل خاندان سعودی است و دفتر مرکزی آن در جده قرار دارد. این مرکز بیش از ده شبکه تلویزیونی و رادیویی در جهان عرب دارد.

پخش برنامه ها، فیلم ها و سریال های شبکه های هالیوودی و ترویج سبک زندگی غربی از عمده ترین فعالیت های شبکه های «ام بی سی» است که البته بخشی از برنامه های این شبکه ها به پخش فیلم وسریال های کشورهای عربی نیز اختصاص دارد. این مجموعه رسانه ای که سهم قابل توجهی از مخاطبان در منطقه و جزیره العرب را به خود اختصاص می دهد، باز هم در سیطره آل سعود است.

سرمایه گذار اصلی شبکه العربیه مرکز پخش خاورمیانه است که مواضعی به شدت غربگرایانه و جانب دارانه نسبت به امریکا و متحدان منطقه ای اش دارد. این شبکه به نوعی غیر رسمی، رسانه اصلی در انتقال مواضع و خط مشی سیاسی آل سعود در فضای بین الملل نیز هست.

بخش قابل توجهی از برنامه های رسانه های جزیره العرب، سرگرمی است که بیشتر محتوای غربی را در بر می گیرد. گروه رسانه ای روتانا در جهان عرب از بزرگترین شرکت هاست که ولید بن طلال ریاست آن را بر عهده دارد. شبکه های این گروه رسانه ای در بخش های فیلم، سریال و موسیقی فعالیت دارند.

*رسانه های عربستان چه رویکردهایی دارند؟

حکومت سعودی، بر جامعه ای سنتی و مذهبی حکومت می کند که جوانان بخش مهمی از آن را تشکیل می دهند، و در سال های اخیر این جامعه به سمت مدرنیزاسیون حرکت کرده است. بنابراین نظام پادشاهی حاکم بر عربستان به دلایل متعدی خود را در برابر هر نوع انتقاد از طرف جامعه این کشور سست و آسیب پذیر می بیند.

لذا رسانه های عربستان در فضای بسته فکری و سیاسی کاملا محتاط فعالیت می کنند و عمدتا تحت نفوذ و سلیقه شاهزاده های سعودی و دربار پادشاهی هستند.

در بعد دینی و مذهبی نقش وهابیت در رسانه های عربستان پررنگ است و قرائت وهابیت از دین اسلام با حساسیت خاصی پخش می شود. رویکرد ضد شیعی و ایرانی هراسی نیز در همین چارچوب در این رسانه ها دیده می شود.

در شرایطی که با تضعیف اقتصاد عربستان رابطه مردم و حکومت سعودی به خطر افتاده است، تحکیم این رابطه بخشی از وظایف رسانه های عربستان است.

داعیه عربستان بر ام القرا بودن در جهان اسلام که صرفا به خاطر وجود مکه و مدینه در این کشور است و همچنین ادعای رهبری جهان اسلام که خود را در رهبری ائتلاف جنگ یمن به شکل ناقص و شکست خورده ای نشان داد نیز از رویکردهای رسانه ای تحت حاکمیت سعودی است که به شدت بر روی آن تبلیغ می شود. چرا که عربستان از این منظر تلاش می کند سیاست ها و اقدامات خود در منطقه را توجیه کرده و بر رفتار خود سرپوش دین بگذارد. اقدامی که شبکه های برون مرزی ایران نظیر العالم، پرس تی وی و الکوثر و .... در مسیری کاملا مخالف آن قدم برمی دارند و از این حیث باید به نقش و جایگاه آنها توجه جدی کرد.