«امروز 350 شرکت با صادرات 50 هزار دلاری داریم که سهم بسیار پایینی در بازار جهانی دارند و به دلیل رقابت منفی با دیگر بنگاه‌های ایرانی نتوانسته ایم سهم مناسبی در بازار جهانی داشته باشیم، از طرف دیگر منابع ارزی بیشتر برای کالاهای مصرفی بکار رفته است و در زمینه تجهیزات و تولید کالاهای قابل رقابت در بازار جهانی سرمایه‌گذاری نکرده ایم، به همین دلیل نسبت به رقبای آسیایی عقب مانده ایم.» این بخشی از سخنان محمدرضا مودودی سرپرست سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با خبرگزاری موج بود که در ادامه متن کامل آن را می خوانید؛

در حال حاضر چه ظرفیت های در کشور برای توسعه صادرات غیرنفتی وجود دارد؟

در طول تاریخ همواره فرصت های طلایی برای رشد اقتصادی داشته ایم، اما به دلایل مختلف نتوانستیم از فرصت ها استفاده کنیم و به نوعی تبدیل به فرصت سوزی شده است، حال با توجه به اینکه امروز کشور ما به منابع مختلفی دسترسی دارد باید از این فضا برای توسعه کشور استفاده کند، به عبارت دیگر 1750 میلیارد دلار در 30 سال گذشته به صورت مستقیم منابع ارزی از صادرات نفت، خدمات و کالا کسب کرده ایم که این عدد برای تبدیل چرخ های اقتصادی کشور به یک لوکوموتیو اقتصادی کافی بود، اما متأسفانه نسبت به کشورهای آسیایی نتوانستیم اقتصاد را ارتقا دهیم و سهم صادرات ایران هنوز 50 میلیارد دلار است.

اقتصاد دنیا چه میزان بر مبنای تقویت بنگاه‌ها توانسته به توسعه صادرات ختم شود؟

چند روز پیش در سفری که به چین داشتیم دیدم که شرکت های مانند شیوهامی(تولیدکننده گوشی) تأسیس سال 2010 و هوو اوی(تولیدکننده گوشی) تأسیس سال 2011 و آناش (تولیدکننده های پوشاک ورزشی) تأسیس سال 1992 میلادی اما امروز سهم بالایی از بازار جهانی را در اختیار دارند، بنابراین یک بازه زمانی سی ساله برای تقویت اقتصاد کم نبود، در شرایطی که امروز در ایران تنها چند شرکت پتروشیمی صادرات بیش از 1 میلیارد دلاری دارند و این نشان می دهد ما نتوانستیم از منابع ارزی برای توسعه و افزایش صادرات استفاده کنیم.

مشکلات امروز شرکت های صادراتی ایران چیست و چه راهکارهای برای رفع آن وجود دارد؟

امروز 350 شرکت داریم که هر کدام نزدیک به 50 هزار دلار صادرات دارند و این سهم بسیار پایین است، چراکه این شرکت ها باید با رقبای بین‌المللی رقابت کنند و این توان در این شرکت های ایرانی دیده نمی شود، از این رو باید آسیب شناسی شود، شاید مهم‌ترین مشکل در زمینه تجارت خارجی این است که منابع ارزی بیشتر برای کالاهای مصرفی بکار رفته است و در زمینه تجهیزات و تولید کالاهای قابل رقابت در بازار جهانی سرمایه‌گذاری نکرده ایم. از این رو می توان گفت بستر لازم برای شرکت های خصوصی مناسب نیست و اگر دولت این فضا را مدیریت نکند نمی توانیم با این تولیدات فعلی به گسترش بازارهای هدف امیدوار باشیم. همچنین نباید فراموش کنیم کالاهای که امروز به عراق و افغانستان صادر می شود به راحتی در این کشورها قابل تولید است، چراکه این محصولات شامل صنایع غذایی،رب، ماکارونی محصولات پلاستیکی و ... است که امکان تولید آن‌ها در آینده نزدیک وجود دارد، به همین دلیل باید مشخص کنیم چه برنامه هایی برای آن زمان داریم؟ مشکل دیگر موضوع بین‌المللی بودن شرکت ها است، در حال حاضر بسیاری از شرکت های ایرانی تنها با یک کارت بازرگانی واردات صادرات می شوند و تاثیرگذاری چندانی ندارند، برای نمونه 95 درصد تولید زعفران جهان را در اختیار داریم که باید متناسب با آن تعیین کننده قیمت جهانی باشیم و برند ایرانی زعفران را در سطح جهان توسعه داده باشیم، اما شاهد این هستیم که بسیاری از کشورها زعفران را با نام افغانستان و اسپانیا می شناسند و این ناشی از رقابت منفی تولیدکننده های زعفران ایران است که نتوانسته اند نقش مناسبی در بازار جهانی ایفا کنند.

نخستین گام برای تقویت صادرات در کشور چیست؟

امروز مشخص شود چه سازمانی فرماندهی توسعه صادرات را بر عهده دارد و سایر سازمان‌های نیز در همان مسیر حرکت کنند، چراکه در شرایط کنونی در سازمان‌های مختلف قوانین و مقررات متفاوتی در زمینه صادرات ارائه می شودکه گاهی اثرات منفی بر این بخش دارد، از طرف دیگر ستاد فرماندهی توسعه صادرات در مقابل تحریم های آمریکا به خوبی شکل نگرفته و همین مسئله می تواند در بلندمدت لطماتی را به اقتصاد کشور وارد کند.

چه برنامه هایی را باید برای توسعه صادرات غیرنفتی به کشورهای همسایه دنبال کنیم؟

ایران باید از ظرفیت های همسایگان برای تقویت صادرات کالاهای داخلی استفاده کند، به همین دلیل باید با انعقاد قرارداد با کشورهای همسایه باعث رونق تولید و توسعه صادرات شود، هرچند ممکن است در نتیجه تجارت ترجیحی برای برخی از تولیدکننده ها آسیب هایی نیز وجود داشته باشد، اما باید هزینه فایده کنیم و منابع بزرگ‌تر را در اولویت قرار دهیم، زیرا این تجارت ممکن است در بلندمدت به نفع ایران باشد، از طرف دیگر باید روی یکسری کالای خاص برای تولید و صادرات برنامه‌ریزی کنیم تا بتوانیم با تغییر ذائقه کشورهای هدف بتوانیم سهم بازار صادراتی را افزایش دهیم و اگر در توانمندسازی بنگاه‌ها بتوانیم به صورت دقیق برنامه‌ریزی کنیم شاید در ساخت بنگاه‌هایی در کلاس جهانی نیز موفق شویم تا بتوانند فضای بین‌المللی را شناسایی و خودشان در جذب سرمایه‌گذار خارجی فعال شوند و همان وظایف دولت را به عهده بگیرند. به عبارت دیگر تنها راه رهایی از کمند تحریم ها فعال‌سازی بخش خصوصی است.

چه اقدامی تاکنون برای توسعه صادرات با محوریت رفع مشکلات بنگاه‌های اقتصادی اجرا شده است؟

در حال حاضر پروژه 8 میلیون یوریی با مرکز تجارت بین‌المللی اتحادیه اروپا از هفته پیش آغاز کرده ایم، تا بتوانیم با تدوین استراتژی مورد نظر در توسعه صادرات قدم برداریم، این همکاری که قرار است تا پنج سال آینده تداوم یابد می تواند به تقویت بنگاه‌های اقتصادی ایران مؤثر باشد.