به گزارش خبرگزاری موج هرمزگان، امروزه صنعت و تجارت در کنار زندگی ماشینی می‌رود تا به یکی از چالش‌های پیش روی زندگی انسانی در شهرها بدل شود. این موضوع در بنادر به این دلیل که کانون فعالیت‌های اقتصادی هستند بیشتر به چشم می‌خورد. معماری شهری در دنیا کوشیده تا میان این فضای سخت و خشن و زندگی شهری هم‌زیستی ایجاد کند.

گرچه فعالیت‌های بندری (تخلیه و بارگیری) در بعد شهری بندرعباس وجود ندارد و تمام این فعالیت‌ها به بندرهای شهید باهنر و رجایی در حومه‌ی شهر منتقل‌شده است و به‌مانند دیگر شهرهای بندری دنیا به آن معنا شاهد اختلاط فضای شهری و بندری نیستیم؛ اما هم‌اکنون با مشکلاتی چون ترافیک و عبور کامیون‌ها در جاده‌های حومه‌ی شهر روبرو هستیم که از تبعات این بنادر در حومه‌ی شهر است. از سویی توسعه‌ شتابان بندرعباس می‌تواند در آینده‌ای نزدیک محدوده‌ی این شهر بندری را گسترش داده و بخشی از آن را در محدوده‌ی بنادر حومه‌ی شهر قرار دهد.

متن پیش رو نوشته‌ی یک مهندس معمار با نام «پاتریک لینچ» و ترجمه «ع- قاطع البحر» است که در ژورنال «آرشیتکت دیلی» منتشر شده و به راهکارهایی پرداخته است که می‌توان برای بهبود منظر شهری در شهرهای بندری بکار بست.

محصور، وسیع و خشن کلماتی هستند که با دیدن تصویر یک بندر یا اسکله به ذهن خطور می‌کند. مکانی مناسب برای پیاده‌روی، زیبا و دل‌انگیز، به‌ندرت در میان این کلمات یافت می‌شوند.

با خیل عظیمی از کانتینر که به‌صورت مخاطره‌آمیزی روی کشتی حمل می‌شوند، بنادر مکان‌هایی هستند که مردم تمایل دارند از آن اجتناب کنند. با این‌حال، به دلایل منطقی و تاریخی، بنادر اغلب در نزدیکی قلب شهر قرار دارند که فضاهای ارزشمند شهری و ساحلی را از ساکنان جدا می‌کند؛ ولی موضوع اصلی این نیست.

در گزارش جدیدی که «شبکه جهانی شهرهای بندری» با عنوان «طراحی شهری با بندر» منتشر نموده، جهت بهبود اثربخشی بنادر با استراتژی‌هایی که سعی بر اختصاص حداکثر زمین ممکن برای ساکنان دارد، راهکارهایی ارائه‌شده است.

در این راهکارها از مطالعات موردی بر روی طرح‌های شهری مختلف استفاده‌ شده تا تکنیک‌هایی متفاوت، جهت بهبود محیط یک بندر با شهری که در آن قرار دارد را نشان دهد. در ادامه به برخی از این راهکارها می‌پردازیم.

با طراحی فضاهایی با تراکم و پیچیدگی بالا، فضایی با مرزهای ثابت ذخیره نمایید

بسیاری از بنادر، به‌خصوص آن‌هایی که دارای صنعت کشتی‌رانی در حال رشد هستند، با فقدان فضای موجود برای رشد و توسعه مواجه هستند. خارج از محدودیت‌های موجود در خصوص توسعه در خود یارد کشتی‌رانی، شهرها می بایست برای  اینکه بتوانند از حداکثر فضایی که بنادر اشغال می‌کنند استفاده کنند، شکافهای موجود را به نحو مقتضی پر کنند .

به‌طور مثال در «لانگ بیچ» ایالت کالیفرنیا، یک پروژه‌ی بازسازی وجود دارد که هدف آن ادغام چندین اسکله باهم به‌وسیله‌ی حذف محدوده‌های میانی و حائل بین آن‌ها و پر نمودن آبراه‌های غیرضروری با فضای قابل‌استفاده اضافه است. به‌طوری‌که می‌توان 55 هکتار زمین را بدون تأثیر مخرب بر محیط شهری همجوار ادغام کرد.

استفاده مشترک از آب و مرز آبی بین فضای شهری و بندر

این گزارش شهرها را تشویق می‌کند تا با ارائه برنامه‌های جدید در مناطق بندری موجود، آن مناطق را اصلاح و احیا نمایند. این کار را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد. در بندر صنعتی «تالبیکا» در پاریس در سال 2010 یک کارخانه بتن‌سازی جدید احداث و جالب است که نیمی از محوطه پروژه به تفرجگاه  اختصاص داده‌شده است؛ این کار را با قرار دادن کارخانه در خط ساحلی و ایجاد فضای پیاده‌روی همراه با نمای دریا ایجاد گردید. این کارخانه نیز به لحاظ استراتژیک در شب نورپردازی شده تا به زیبایی و ایمنی این منطقه افزوده شود.

در مثال‌های دیگر می‌شود به شهرهایی اشاره کرد که کارکرد کشتی‌رانی و حمل و نقل را به بخشی از امکانات ترکیبی منطقه تبدیل کرده‌اند. در آمستردام، ترمینالی که توسط «لری مالچیک» طراحی‌شده، دارای 2000 فروشگاه، سالن کنفرانس، یک هتل و یک تالار موسیقی است که همگی در یک سازه واحد ساخته‌شده‌اند. گفتنی است که این فضاها به‌صورت افقی به هم متصل می‌شوند تا عبور و مرور را آسان ‌کنند.

پروژه دیگری به نام «Terrasses du Port» در بندر مارسی نیز سازه به‌صورت عمودی در امتداد خط ساحلی قرارگرفته است. از مزیت‌های این چیدمان این است که سطح اشغال‌شده کلی توسط پروژه را کاهش داده و بخش‌های کمتری از فضاهای عمومی را زیر چتر یک واحد تجاری پنهان می‌کند. تراس هایی از مرکز خرید به سمت آب امتداد دارد که خریداران می‌توانند منظره دریا را ببینند و همچنین این تراس ها بخش‌های حمل‌ونقل پروژه را نیز محافظت می‌کنند.

برجسته نمودن فضاهای عبور و مرور بین اسکله و شهر

یکی از دیگر موردهایی که می‌توان به آن اشاره کرد ادغام محوطه بندر یا اسکله با فضای شهری با تمرکز بر نقاط اتصال آن‌هاست. این کار می‌تواند به‌سادگی طراحی نرده‌کشی خود سایت باشد. در «لوه هاور»، یک تابلوی فلزی راهنما ساخته شد تا نمای داخلی یارد کشتی رانی را نشان دهد درعین‌حال مناطق ناهموار را پوشش داده و شرایط ایمنی موردنیاز را نیز فراهم کرده است.

در نقاط دیگر شهر نیز محوطه‌های صنعتی قدیمی در کناره‌های بیرونی یارد کشتی رانی به فضای سبز تبدیل‌شده و همین امر با ایجاد یک مانع فیزیکی و فاصله مناسب، به  فعالیت‌های شهری و بندری اجازه همزیستی می‌دهد.

یک سیستم مشابه نیز در «ملبورن» استرالیا وجود دارد. این سیستم که «waterline» نام دارد حائلی است که در اطراف محوطه بندر توسعه داده‌شده است. این سیستم با استفاده از توپوگرافی، کاربران را از محوطه‌ی کاری اسکله جدا می‌کند که شامل چندین چشم‌انداز روبه‌دریا و محوطه بندر است.

زیرساخت ساده حمل‌ونقل برای افزایش بازدهی

در شهرهایی که در خود اسکله‌هایی با محوطه حمل‌ونقل سنگین دارند، طراحی نمودن الگوهای جدید ترافیکی در جهت هماهنگی با مسیرهای حمل‌ونقل ماشین‌های سنگین می‌تواند تأثیر منفی اسکله و محیط شهری اطراف آن را کاهش دهد.

در «بارسلونا»، یک مسیر جدید برای دور نمودن کامیون‌ها از مرکز شهر که در همسایگی اسکله قرار دارد، ساخته‌شده که این امر می‌تواند فضای باقیمانده را برای ترافیک استاندارد شهری آزاد سازد.

به همین ترتیب، «میامی» در حال ساخت یک تونل زیرزمینی است تا کامیون‌ها را به‌طور مستقیم به داخل محوطه بیاورد، تا اینکه آن‌ها را از مسیر شهری به نزدیک‌ترین بزرگراه هدایت کند.

البته سیستم حمل‌ونقل سازگار با محیط‌زیست نیز در محدوده اسکله درحالی‌که اسکله‌ها در مراکز شهری قرار دارند می‌تواند موردتوجه قرار گیرند.

در پروژه «Tangiers» در کشور مراکش، مسئولین پروژه امیدوارند با ایجاد یک سیستم کابلی که می‌تواند بازدیدکنندگان را به نقاط مختلف شهری و بندری منتقل کند، بتوانند با جذب گردشگر اقتصادی با محوریت اکوتوریسم داشته باشند. به بیانی ساده‌تر می‌توان گفت حذف ماشین از زندگی شهری به‌خودی‌خود، ترافیک را از بین خواهد برد و بازدهی مناطق بندری را نیز افزایش می‌دهد.

حفظ هویت معماری

حفظ پیشینه یک سایت، بخش مهمی از توسعه است و این امری ضروری در حیات بنادر محسوب می‌شود. با شناسایی صحیح اراضی اسکله و حفظ آن‌ها این امکان وجود دارد که برای تهیه نقشه طرح توسعه آینده، بین گذشته و آینده شهر و اسکله ارتباطی برقرار شود.

در شهر «کیپ‌تاون»، این خط فکری، الهام‌بخش چالش تبدیل یک سیلوی غله 100 ساله به یک موزه هنر معاصر آفریقایی شد. به‌واقع این راه‌حل توسط «توماس هیترویک» طراحی‌شده بود که با تبدیل سیلوها به فضای بزرگ رو بسته می‌توان با استفاده از ویژگی‌های ساختار قدیمی ساختمان، فیلترهایی برای عبور نور ایجاد کرد.

سخن پایانی

اغلب اوقات بنادر به‌عنوان یک محیط منفی و زمخت به نظر می‌رسند، مگر آنهایی که در شهرهای موفق واقع‌شده‌اند و می‌توانند بدرخشند. اما با اجرای برخی از استراتژی‌های ارائه‌شده در بالا، ارتباط بین اسکله یا بندر و شهر ممکن است به‌طور اساسی بهبود یابد تا مردم بتوانند دوباره عاشق نمای دریا و نزدیکی به ساحل شوند.