به گزارش خبرگزاری موج از فارس، محمد حسین رجبی دوانی محقق و پژوهشگر تاریخ اسلام  امروز در اختتامیه همایش «مسجد طراز سنگر پاسداری از انقلاب اسلامی» که در سالن امام علی (ع) سپاه فجر فارس برگزار شد، گفت: از همان صدر اسلام، مسجد النبی (ص) با کارکردهای متفاوتی توسط پیامبر (ص) به جامعه اسلامی معرفی شد.

وی افزود: مهمترین کارکرد مسجد در درجه اول اقامه نماز و عبادت است، اما در کنار اینها کارکردهای متفاوتی از جمله مسائل سیاسی و اجتماعی نیز در مساجد صدر اسلام رونق داشته است.

رجبی دوانی ادامه داد: مسجد النبی (ص) محل اداره دولت نوبنیاد اسلام توسط پیامبر (ص) بود و در این مسجد سُفرای قبائل و بعدها نماینده کشورهایی همچون مصر و حبشه به محضر حضرت شرفیاب می شدند.

وی بیان داشت: فرامین حکومتی رسول اکرم (ص) در مسجد صادر میشد و برای اجرا در دارالاسلام ابلاغ می گردید، همچنین مسجد محل قضاوت های پیامبر (ص) نیز بوده است.

رجبی دوانی با اشاره به دیگر کارکردهای مسجد در صدر اسلام، گفت: علاوه بر امور سیاسی و حکومتی، مسجد به پایگاهی برای آموزش و تربیت مردم تبدیل شده بود که قرآن، احکام، سوادآموزی و دیگر آموزه های اسلامی در آن مکان به مردم آموزش داده میشد.

وی اظهار داشت: نخستین بسیج نظامی نیز در مسجد النبی (ص) شکل گرفت سازماندهی، آموزش، مدیریت و برنامه ریزی غزوات در این مکان صورت میگرفت.

رجبی دوانی با اشاره به کارکرد خدمات درمانی مسجد در صدر اسلام، افزود: در جریان جنگ خندق به دستور پیامبر (ص) در حیاط مسجد چادری برپا شد و مجروحان جنگ خندق دین چادر توسط امدادگران مورد رسیدگی و مداوا قرار می گرفتند.

وی خاطرنشان کرد: می توان گفت که مسجد در عهد رسالت، مرکز تمام امور سیاسی و اجتماعی و حتی امور نظامی جهان اسلام بوده که این وضعیت تا اواسط دوران خلافت خلیفه دوم ادامه داشته است.

این پژوهشگر تاریخ اسلام دوران افول کارکردهای مساجد را از اواسط دوران خلافت خلیفه دوم دانست و بیان داشت: در این دوران کارکردهای مسجد یکی پس از دیگری از آن جدا شد و با راه اندازی دارالحکومه، اردوگاه های نظامی و دارالقضاء، مساجد تنها به کارکرد عبادتی و علمی بسنده کردند.

رجبی دوانی ادامه داد: کارکردهای مسجد در زمان حکومت امام علی (ع) به همان سبک و شیوه زمان رسول الله (ص) بود و امیرالمؤمنین (ع) ابتدا در مسجد مدینه و در ادامه نیز در مسجد کوفه برای حکومت داری، قضاوت و مانند اینها مستقر شد، و این موضوع ادامه داشت تا اینکه امام حسن (ع) صلح اجباری کردند و حکومت به دست معاویه افتاد.

وی خاطرنشان کرد: در زمان حکومت امویان مساجد کارکرد خود را بشدت از دست دادند و هرچند در این دوران مساجد باشکوهی توسط خلفای اموی ساخته میشد، اما روح سیاسی و اجتماعی از این مساجد گرفته شده بود.

رجبی دوانی در ادامه گفت: در صدر اسلام سه فاکتور اساسی وجود داشت که نماد حکومت تلقی میشد و هرکس این سه مورد را در دست می گرفت، حاکمیت را در اختیار داشت؛ این سه مورد عبارتند از دارالاماره، بیت المال و مسجد جامع شهر، بنابراین مسجد جامع یکی از نمادهای حکومت به شمار می رفت.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) اظهار داشت: زمانی که جناب مسلم بن عقیل (ع) در کوفه قیام کرد، ابتدا مسجد جامع کوفه بعنوان یکی از نماد های حکومت را به تصرف خود درآورد که به سبب استحکامات دارالاماره و خیانت سران قبائل، این قیام بی نتیجه ماند.

این پژوهشگر تاریخ اسلام به برخی مساجد غیر اسلامی در صدر اسلام اشاره کرد و افزود: از صدر اسلام مساجدی وجود داشتند که برای ضرر رساندن به اسلام بنا شده بود و به مسجد ضرار معروف شد که توسط پیامبر (ص) تخریب گردید، البته این مسأله مختص زمان پیامبر (ص) نیست و امام صادق (ع) نیز مساجد کوفه را به دو بخش مبارکه و ملعونه تقسیم میکند که موضوع نشان میدهد گاهی اوقات مساجد محل تجمع مخالفان خداوند و مخالفان ولایت قرار می گیرد.

رجبی دوانی در بخش دوم سخنان خود پیرامون مساجد در دوران انقلاب، گفت: شواهد تاریخی نشان می دهد که صِرف نامگذاری یک مکان به مسجد، قداست نمی آورد و چه بسا امروز هم مساجدی وجود داشته باشند که محل تجمع دشمنان اسلام و ولایت باشد، پس مؤمنین باید به این مسئله توجه داشته باشند.

وی افزود: تا قبل از انقلاب اسلامی، مسجد مرکز آموزش معارف دینی و مرکز مبارزه با استبداد بود که البته این مسأله عمومیت نداشت و به امام جماعت آن مسجد بستگی داشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) ادامه داد: در جریان انقلاب نیز به جرأت می توان گفت اگر مساجد نبودند انقلاب هم پا نمی گرفت، به عبارت دیگر انقلاب و بقای آن را مدیون مساجد هستیم؛ بزرگترین تظاهرات های مردمی و مهمترین سخنرانی های انقلابی در مساجد صورت می گرفت.

وی بیان داشت: پس از پیروزی انقلاب نیز شاهدیم که مساجد از سال 57 تا کنون نقش مهمی در حفظ انقلاب و امنیت کشور ایفا می کنند که برجسته ترین نقش آفرینی مساجد پس از انقلاب، در هشت سال دفاع مقدس بود؛ صراحتاً می توان گفت که بسیج کنونی حاکم در کشور، شبیه ترین بسیج طول تاریخ به زمان پیامبر اکرم (ص) است.

رجبی دوانی در بخش پایانی سخنانش به ویژگی های مسجد طراز سنگر پاسداری از انقلاب اسلامی پرداخت و گفت: مهمترین بخش مسجد طراز، وجود امام جماعت عالم، زاهد و انقلابی است که این سه روحیه برای پاسخگویی به سؤالات مردم، جلب رضایت و اعتماد مخاطب و در نهایت تحقق مسجد طراز نیازاست.

وی افزود: کارکرد خدمات دهی علمی، آموزشی، تربیتی و فرهنگی باعث می شود تا کودکان با میل و رغبت به این مکان بیایند و همانند اوایل انقلاب، کودکان مسجد را خانه دوم خود بدانند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) خاطرنشان کرد: مساجد باید محل شکوفایی استعدادها برای آینده انقلاب و اداره کشور باشد؛ این مورد می تواند دایره بسته مدیریت کشور که از ابتدای انقلاب و برحسب ضرورت مسئولیت پذیرفته اند را بشکند و نیروهای انقلابی و جوان به بدنه مدیریت کشور تزریق کند.

رجبی دوانی ادامه داد: هیئت امنای انقلابی نیز یکی دیگر از ارکان مسجد طراز است که متأسفانه در برخی جاها ملاک انتخاب هیئت امنا، پول است و هرکس وضع مالی خوبی دارد او را به جمع هیئت امنا می آورند تا از جنبه مالی وی بهرمند شوند که این مسئله خطرناکی است؛ نباید هیچ چیزی جایگزین روحیه انقلابی هیئت امناء بشود.

وی تأکید کرد: کسانی که حتی از راه مشروع به دنیا توجه دارند، محافظه کار می شوند و محافظه کاری با انقلابی گری در تضاد است.

این پژوهشگر تاریخ اسلام توجه به درماندگان و نیازمندان را از دیگر شاخصه های مسجد طراز دانست و گفت: امروزه در جوامع غربی دیگر خدا مطرح نیست و معنویتی وجود ندارد، اما کلیساها هنوز به حیات خود ادامه می دهند، چرا؟ چون فعالیت های مردمی کلیسا بسیار زیاد است و متأسفانه در این زمینه به صورت چشمگیری از مساجد جلوتر هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) بیان داشت: یکی دیگر از شاخصه ها اینست که بسیج در همه موارد فوق محور باشد، که البته منظور داشتن کارت بسیج نیست بلکه داشتن روحیه بسیجی است که باید در امام جماعت، هیئت امناء و دیگر مسئولان مسجد وجود پُر رنگی داشته باشد.

رجبی دوانی در پایان تأکید کرد: جهت معرفی و حفظ انقلاب، نیازمند برگزاری هرچه بیشتر یادواره شهدا در مساجد آنهم با شکوه، متداول و منظم هستیم.