سد گاوشان؛ رنگ آب پس از ۲۰ سال وعده و تاخیر
پس از دو دهه تأخیر، سد گاوشان که قرار بود ناجی کم‌آبی کرمانشاه باشد، همچنان با بخش‌هایی ناتمام روبرو است و با سفر آتی هیئت دوستان به این استان قرار است در فاز نهایی توسط آب و فاضلاب کرمانشاه قرار گیرد و امید را به توسعه پایدار استان بازگردانده است.
، با گسترش جمعیت و افزایش روزافزون نیازهای شرب و کشاورزی، دغدغه تأمین آب مطمئن و پایدار، سال‌هاست که سایه خود را بر زندگی مردم کرمانشاه انداخته است. در این میان، سد گاوشان به عنوان بزرگ‌ترین و پرحاشیه‌ترین پروژه آبی استان کرمانشاه، همواره نقطه امید و گاهی هم انتقاد بوده است؛ امید به پایان بحران و انتقاد از روند زمانبر تکمیل آن.
سال‌ها وعده، یک تحول بزرگ
مطالعات اولیه سد گاوشان به اوایل دهه ۱۳۷۰ بازمی‌گردد. اگرچه عملیات اجرایی سرانجام در سال ۱۳۷۵ آغاز شد، اما این پروژه راه آسان و کوتاهی پیش رو نداشت. ۸ سال طول کشید تا سد در سال ۱۳۸۳ به بهره‌برداری برسد؛ با این حال فرآیند تکمیل و اتصال سایر زیرساخت‌های حیاتی آن، همچنان سال‌های زیادی از مدیران و مردم استان وقت گرفت. در مجموع، این طرح از طراحی تا واگذاری نهایی و انتقال به شرکت آب و فاضلاب، بیش از ۲۰ سال زمان برده است—مدتی که بارها مورد انتقاد افکار عمومی قرار گرفته.
سد گاوشان با حجم مخزن ۷۲ میلیون مترمکعب و تخصیص سالانه ۵۰ میلیون مترمکعب آب شرب، به پشتوانه اعتبارات ویژه‌ای بالغ بر ۴۰۰ میلیارد تومان ساخته شد تا زندگی و اقتصاد کشاورزی استان را جان تازه‌ای بخشد. خط انتقال ۷۰ کیلومتری آب از خروجی تونل سد تا شهر، تصفیه‌خانه جدید و مخازن ذخیره، همگی بخشی از بزرگ‌ترین پروژه آبرسانی غرب کشور هستند — چنانکه به گفته مسئولان، این سامانه در مواقعی تا ۲.۴ مترمکعب در ثانیه آب شرب را به شبکه کرمانشاه تزریق می‌کند.
پروژه سد گاوشان با ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی تحویل شرکت آب و فاضلاب استان شد
حسن‌آبادی، سرپرست آب منطقه‌ای کرمانشاه با تشریح آخرین وضعیت پروژه‌های انتقال و تأمین آب شرب استان، اظهار داشت: «خط انتقال آب از خروجی تونل گاوشان تا شهر کرمانشاه به طول ۷۰ کیلومتر توسط آب منطقه‌ای اجرا شده است.
وی افزود: پس از تکمیل این مسیر، آب وارد تصفیه‌خانه قدید با ظرفیت ۲.۴ مترمکعب در ثانیه و تولید سالانه ۶۳ میلیون مترمکعب می‌شود؛ این پروژه نقش مؤثری در تأمین آب مصرفی شهر کرمانشاه دارد.
وی افزود: در حال حاضر، حدود ۴۰ درصد آب شرب شهر کرمانشاه از طریق سد گاوشان تأمین می‌شود و ۶۰ درصد دیگر نیز از منابع زیرزمینی شهری مانند چاه‌ها و چشمه‌های برداب هردان، سراب قنبر و طاقبستان تأمین می‌شود.
حسن‌آبادی خاطرنشان کرد: پس از تصفیه، آب به صورت ثقلی به مخازن شرق، جنوب و شمال کرمانشاه انتقال می‌یابد و برای این انتقال نیاز به پمپاژ وجود ندارد. وی اضافه کرد: بخشی از مخازن (در مناطق طاقبستان، زینبیه و مسکن) با ۸۰ و ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی در حال تکمیل است؛ همچنین ایستگاه پمپاژ تپه توکلی اکنون به ۳۵ درصد پیشرفت رسیده است.
وی افزود: همه این پروژه‌ها در سال گذشته با میانگین ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی تحویل شرکت آب و فاضلاب استان شد تا برای تکمیل و اتصال مخازن و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای مورد استفاده قرار گیرد. به گفته حسن‌آبادی، تا این مرحله حدود ۹۰۰ میلیارد تومان برای اجرای پروژه‌ها هزینه شده است. وی تصریح کرد: سال گذشته بر اساس مصوبه هیئت دولت، ردیف اعتباری پروژه از آب منطقه‌ای به آب و فاضلاب استان منتقل شد و اکنون تکمیل باقیمانده مخازن و ایستگاه‌های پمپاژ بر عهده آبفاست.
وی افزود: پروژه تصفیه‌خانه قدید پیشتر با حضور وزیر وقت نیرو افتتاح شده است، اما برای تکمیل سایر بخش‌ها اعتبارات لازم در سفر رئیس‌جمهور به استان به تصویب رسیده است. حسن‌آبادی ادامه داد: از ۱۰۰ درصد پروژه، تاکنون حدود ۸۸ تا ۹۰ درصد آن نهایی شده و هم‌اکنون تنها ۱۲ درصد از کار باقی مانده است که با تخصیص ۹۰۰ میلیارد تومان دیگر، تکمیل خواهد شد.
وی افزود: ظرفیت تصفیه‌خانه معادل همان میزان آبی است که تحویل آبفا می‌شود و هم‌اکنون در بازه‌های زمانی مختلف تا ۲.۴ مترمکعب بر ثانیه آب وارد شبکه می‌شود. وی تاکید کرد: با تکمیل مخازن شهری، قطعی آب نخواهیم داشت مگر در صورت فرسودگی شبکه. به گفته سرپرست آب منطقه‌ای کرمانشاه، خط انتقال، تملک اراضی مسیر و تکمیل بالای ۹۰ درصد تصفیه‌خانه از جمله دستاوردهای شاخص پروژه است و در صورت تکمیل آن یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های غرب کشور محقق می‌شود.»
نفس تازه برای طبیعت و کشاورزی
واقیت امر این است که تا پیش از راه‌اندازی سد گاوشان، آب شرب مردم کرمانشاه وابسته به چشمه‌ها و منابع زیرزمینی با کیفیت و کمیت متزلزل بود. حالا با بهره‌برداری نسبی از گاوشان، سالانه ۴۰ درصد از آب شرب شهر از این سد تأمین می‌شود و استخراج بی‌رویه از چاه‌ها کاهش یافته—اقدامی که نه تنها آب سالم‌تر به خانه‌ها می‌آورد، بلکه اکوسیستم و منابع زیرزمینی استان را نیز به پایداری نزدیک‌تر می‌کند. حتی بخش‌هایی از اراضی کشاورزی موفق به دریافت سهمی از این سفره حیاتی شده‌اند و تاب‌آوری منطقه در برابر بحران‌های کم‌آبی، خشکسالی و افت بارش به شکل قابل توجهی تقویت شده است.
اما چرا این‌همه تاخیر؟
روند طولانی واگذاری پروژه، کندی عملیات جانبی نظیر تکمیل مخازن، مشکلات تملک اراضی و کمبود منابع مالی، همگی موانعی بودند که باعث شد تحقق کامل وعده «آب پایدار» به نسل‌های بعد واگذار شود. هرچند امروزه بخش اعظم پروژه با پیشرفت ۸۸ تا ۹۰ درصدی تحویل شرکت آب و فاضلاب شده، اما هنوز راه تا نقطه پایان باقی است؛ به ویژه برای تکمیل مخازن کف‌گیر شهر و ایستگاه‌های پمپاژ که با جذب ۹۰۰ میلیارد تومان دیگر، چشم‌انتظار تکمیل‌اند.
امیدهای دوباره با اعتبارات تازه
در سفر آتی رئیس جمهور، اختصاص ۹۰۰ میلیارد تومان اعتبار جدید به تکمیل گاوشان تصویب شد؛ رقمی که قرار است فازهای باقیمانده این mega-project را در نیمه دوم ۱۴۰۴ به سرانجام برساند. همزمان، پروژه‌های تصفیه‌خانه و خطوط فاضلاب کرمانشاه نیز با همین حجم اعتبار در دستور تکمیل قرار گرفته‌اند تا پوشش تصفیه‌خانه‌ای شهر به ۷۵۰ هزار نفر برسد و آب قابل مصرف و پساب صنعتی برای توسعه آینده استان مهیا شود.
در این خصوص « مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه اظهار داشت: طرح آبرسانی به کرمانشاه از سد گاوشان که ۹۰۰ میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته شده، امسال به بهره‌برداری خواهد رسید. پروژه بعدی، تصفیه‌خانه آب کرمانشاه است که برای آن نیز ۹۰۰ میلیارد تومان مصوب شده است.
وی افزود: تلاش می‌شود این تصفیه‌خانه تا پایان سال یا حداکثر تا شهریورماه ۱۴۰۵ به مدار بهره‌برداری وارد شود و با راه‌اندازی آن، فاضلاب ۴۰۰ هزار نفر از جمعیت کرمانشاه تصفیه خواهد شد. با این اقدام، جمعیت تحت پوشش تصفیه فاضلاب در کرمانشاه به ۷۵۰ هزار نفر افزایش خواهد یافت. ظرفیت مدول اول تصفیه‌خانه ۲۲ میلیون متر مکعب و مدول دوم ۲۴.۵ میلیون متر مکعب است؛ در مجموع حدود ۴۷ میلیون متر مکعب پساب قابل واگذاری به صنایع و سپس کشاورزی برای تأمین آب پایدار استان، فراهم می‌گردد.
وی خاطر نشان کرد: هدف اصلی این طرح‌ها، بهداشتی شدن آب و کنترل مسائل زیست‌محیطی است و اجرای آن‌ها در توسعه پایدار استان و تأمین آب پایدار صنایع نقش پیشران خواهد داشت. داوودی تأکید کرد: مدول سوم تصفیه‌خانه کرمانشاه با هدف پوشش کامل فاضلاب شهر تا سال ۱۴۱۰ نیز در دست پیگیری است.
وی افزود: خوشبختانه در پایان سال ۱۴۰۳، مدول ۲۳ فاضلاب کرمانشاه اخذ شد و حدود ۳ هزار میلیارد تومان به بودجه طرح و همین‌طور مولفه‌هایی نظیر تصفیه‌خانه شماره چهار افزوده شد. موافقت‌نامه این طرح فعلاً پایدار است و در ردیف بودجه‌ای قرار دارد.»
در نهایت، اگرچه سد گاوشان با تاخیرهای پی‌در‌پی و وعده‌هایی که گاهی رنگ عمل به خود نگرفته بودند شناخته می‌شد، اما امروز بخش قابل توجهی از امنیت آبی و توسعه پایدار کرمانشاه مدیون همین پروژه است؛ سازه‌ای که پس از ۲۰ سال، بالأخره دارد «رنگ آب» به کوزه‌های مردم این دیار می‌آورد، هرچند که انتظار اهالی هنوز به پایان نرسیده است.
شیما فتحی
ارسال نظر