به گزارش خبرنگار بین الملل خبرگزاری موج، ایتالیا در حالی به استقبال از انتخابات زودهنگام پارلمانی می رود که خطر پوپولیسم این کشور را نیز به شدت تهدید می کند. اگرچه نظرسنجی ها حاکی از افزایش اقبال به جنبش 5 ستاره است، اما به نظر نمی رسد این حزب بتواند قوه مجریه کشور را در اختیار خود بگیرد.

نظام سیاسی در ایتالیا، پارلمانی و قدرت اجرایی در این کشور در اختیار نخست وزیر است. هر دوره پارلمان نیز 5 سال به طول می انجامد. در انتخابات دوره قبل که سال 2013 برگزار شد حزب دموکراتیک که مشی چپ میانه دارد به رهبری «پیِر لوئیجی برسانی»، توانست بر ائتلاف راست میانه به رهبری حزب فروزا ایتالیای «سیلویو برلوسکونی»، نخست وزیر وقت غلبه کند و اکثریت پارلمان 315 نفری این کشور به ائتلاف چپ گرایانی رسید که 171 کرسی را در اختیار داشتند.

144 کرسی باقی مانده نیز به احزاب اپوزیسیون رسید که در صدر آن ها دو حزب برلوسکونی و حزب پوپولیست جنبش پنج ستاره قرار داشت. این حزب که در سال 2009 اعلام موجودیت کرد، خیلی زود توانست سپهر سیاسی ایتالیا را تحت الاشعاع قرار دهد.

در نخستین انتخاباتی که با حضور این حزب برگزار شد، جنبش پنج ستاره موفق شد 109 کرسی از پارلمان و 54 کرسی از مجلس سنای ایتالیا (نزدیک به 25 درصد کل آرا) را به خود اختصاص دهد.

همچنین در انتخابات سال 2014 پارلمان اروپا، از 73 کرسی ایتالیا توانست، 15 کرسی را به خود اختصاص دهد و پس از حزب حاکم در جایگاه دوم قرار گیرد.

این حزب سپس با گسترش دامنه فعالیت خود توانست موقعیت خود را به شدت بهبود بخشد، به طوری که در جریان همه پرسی سال 2016 که توسط «متئو رنزی»، نخست وزیر سابق برگزار شد، ائتلاف راست میانه و حزب جنبش 5 ستاره و نیز حزب کوچک چپ ایتالیا، مردم را به نه گفتن تشویق کردند و در نهایت نیز حدود 19 میلیون تن (حدود 60 درصد) به اصلاحات نه گفتند و تنها 13 میلیون تن با آن موافقت کردند.

پس از شکست اصلاحات، رنزی از مقام خود استعفا کرد. جنبش پنج ستاره خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام به دلیل شکست سیاست های حزب حاکم شد، اما نه حزب حاکم و نه رئیس جمهور ایتالیا با این خواسته موافقت نکردند.

در نتیجه «پائولو جنتلیولی»، وزیر خارجه به عنوان نخست وزیر جدید از حزب دموکراتیک انتخاب شد. اگرچه جنبش 5 ستاره خواهان تحریم جلسات رأی اعتماد برای وزرای پیشنهادی و نخست وزیر جدید بود ولی نهایتاً کابینه جدید تشکیل شد.

زردهای ایتالیایی چه می گویند؟

جنبش 5 ستاره از رنگ زرد در نمادهای سیاسی خود استفاده می کند که به خوبی نشان دهنده تلاش برای عدم استفاده از رنگ های سنتی قرمز و آبی (که به ترتیب نشانه گرایش به چپ و راست هستند)  است.

از سوی دیگر اعضای آن بیشتر تمایل دارند، از عنوان «جنبش» به جای «حزب» برای نامیدنش استفاده کنند، زیرا به زعم آن ها ساختارهای حزبی باعث «تضعیف سیالیت و جنب و جوش و تحرک» جنبش می شود و سلسله مراتب و پیچیدگی بی موردی را به آن تحمیل می کند.

از سوی دیگر فراگیری و نیز شمولیت طیف وسیعی از دیدگاه ها و افراد و شخصیت های مختلف از راست افراطی تا چپ گرایان انقلابی نیز نشانه دیگری از تفاوت داشتن مجموعه جنبش 5 ستاره با تشکیلات و احزاب سنتی راست و چپ است. در واقع این حزب سعی کرده کلیه افراد و شخصیت های ناراضی از ساختار سنتی سیاسی را قطع نظر از تعلق خاطر آن ها به لیبرالیسم و یا سوسیالیسم در مجموعه خود جای دهد و از در نتیجه نمی توان ایدئولوژی آن را به طور اخص راست گرایی و یا چپ گرایی دانست بلکه برای اشاره به چنین رویکردی از اصطلاح «خیمه بزرگ» استفاده می شود.

با این حال به نظر می رسد حزب پوپولیست ایتالیا برخلاف همتایان خود در دیگر کشورهای قاره سبز خطر کمتری برای ساختارهای دموکراتیک  و نیز اتحادیه اروپا و در تحلیل نهایی نظم لیبرال اروپایی دارند.

5 دغدغه اصلی، اساس مطالبات جنبش 5 ستاره را تشکیل می دهد که عبارتند از «آب آشامیدنی عمومی»، «حمل و نقل عمومی مناسب»، «توسعه متوازن»، «حق برخورداری از اینترنت» و نهایتاً «محیط زیست گرایی». در واقع مقصود از 5 ستاره نیز رتق و فتق مسائل همین حوزه های پنج گانه هستند.

به این ترتیب می بینیم که در این زمینه ها جنبش 5 ستاره دغدغه هایی غیرکلان و غیرفلسفی و عمدتاً شهری و رفاهی دارد و با احزاب فراگیر سنتی نظیر حزب فروزا ایتالیای سیلویکو برلوسکونی و حزب دموکراتیک متئو رنزی که از مواضع فلسفی کلان متمایل به لیبرالیسم و یا لیبرالیسم چپ به موضع گیری درباره مسائل و پدیده های سیاسی می پردازند به شدت متفاوت است.

این حزب در عین حال با احزاب متناظر خود در قاره اروپا نیز تفاوت های زیادی دارد و در دیدگاه های آن برخلاف احزابی نظیر جبهه ملی فرانسه، حزب آلترناتیو آلمان، احزاب آزادی در دو کشور اتریش و هلند و حزب یوکیپ در بریتانیا در قبال مهاجران دیدگاه نژاد پرستانه ندارد و تنها با حضور مهاجران غیرقانونی در ایتالیا مخالف است.

«بپه گریلو»، رهبر این حزب اعلام کرده که حضور مهاجران هرجا باعث برهم خوردن ثبات اقتصادی و یا امنیت شهروندان ایتالیایی گردد باید محدود شود.

با این حال این حزب نیز رفته رفته وادار به موضع گیری درباره مسائل کلان شده و به طور کلی از پنج مفهوم «پوپولیست»، «ضد ساختار»، «محیط زیست گرا» و «ضد جهانی سازی» و سرانجام «ضد اروپا» برای توصیف گرایش های کلان آن استفاده می شود.

با این همه گریلو اعلام کرده که جنبش 5 ستاره خواهان خروج ایتالیا از اتحادیه اروپا نیست و تنها خواستار بازبینی تعهدات این کشور و اصلاح نسبی ساختار اتحادیه است.

این حزب همچنین از اصولی همچون «دموکراسی الکترونیکی»، «سیاست با هزینه صفر»، «سیاست مهار رشد» و سرانجام «خشونت پرهیزی» حمایت می کند.

در حوزه سیاست خارجی نیز جنبش 5 ستاره صراحتاً با مداخله نظامی دولت های غربی در خاورمیانه و نیز مداخله آمریکا در سوریه مخالف است.

از این رو به نظر می رسد، پوپولیست های ایتالیایی نسبت به همتایان خود در قاره اروپا نسبت به ساختارهای موجود ضدیت کمتری دارند و بیشتر مایل به تغییر سیاست ها و تعدیل ساختارها هستند نه از میان بردن ساختارها.

نظرسنجی ها درباره انتخابات پارلمانی چه می گویند؟

همچون انتخابات سال 2013 به نظر می رسد که هیچ یک از احزاب نمی تواند اکثریت پارلمان را به دست بیاورد و بنابر این مجدداً باید منتظر تشکیل دولت ائتلافی در ایتالیا باشیم. در بیشتر نظرسنجی ها، دو حزب دموکراتیک (حزب حاکم فعلی) و جنبش 5 ستاره رقبای اصلی هستند و رقابت نزدیکی را دنبال می کنند. در چند ماه اخیر میزان محبوبیت پوپولیست ها از حزب حاکم نیز بیشتر شده است. برای مثال در آخرین نظرسنجی موسسه «یو ترند» این نتایج به دست آمده است:

جنبش 5 ستاره اندکی بیش از 27 درصد آرا را به تنهایی در اختیار دارد به عنوان حزب نخست احتمالاً مأمور تشکیل کابینه خواهد شد.

حزب حاکم دموکراتیک با 3 درصد اختلاف و برخورداری از 24 درصد اقبال در جایگاه دوم قرار گرفته است. این امر شکست بزرگی برای این حزب به شمار می آید، زیرا پس از 5 سال جایگاه نخست خود را از دست خواهد داد.

حزب فورزا ایتالیا نیز با نزدیک به 16 درصد، جایگاه سوم را به دست آورده و حزب منطقه گرای لیگ شمالی، کمتر از 14 درصد اقبال دارد.

این در حالی است که ائتلاف راست میانه به مرکزیت فورزا ایتالیا مجموعاً حدود 36 درصد آرا را در اختیار خواهد داشت و ائتلاف چپ میانه نیز از حدود 28 درصد اقبال مردمی برخوردار خواهد شد.

از این رو جنبش پنج ستاره که مخالف ائتلاف کردن با احزاب دیگر است نمی تواند دولت ائتلافی تشکیل دهد و ائتلاف راست میانه با نخست وزیری احتمالی سیلویو برلسکونی مأمور تشکیل کابینه آتی ایتالیا خواهد شد.