به گزارش خبرگزاری موج، عباس عراقچی در اولین کنفرانس بین‌المللی آب مجازی در محل اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران اظهار کرد: بسیاری از کشورها امروزه با بحران یا کمبود آب شیرین مواجه هستند و در آستانه تنش آبی به سر می‌برند. این وضعیت می‌تواند عواقب سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خطرناکی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بیافریند.

وی افزود: به نظر می‌رسد که تا به امروز حقیقت درستی از سوی جامعه اعم از قاطبه مردم و حتی نخبگان از موضوع کم‌آبی به درستی مورد فهم واقع نشده است بنابراین معتقدم تا زمانی که درک عمیقی در جامعه بشری نسبت به ارزش و امنیت این ماده غذایی شکل نگیرد و روند کمبود آب به عنوان خطری جهانی و نه تنها برای کشورهای کم‌آب به طور ملموس مورد توجه قرار نگیرد بر دامنه بحران‌ها و تنش‌های آبی افزوده خواهد شد. 

معاون وزیر امور خارجه با بیان اینکه مسیر توسعه بشری به دلیل مشکلات کمبود آب با ناهمواریهای جدی مواجه خواهد بود گفت: برای رفع این مشکل در قدم نخست باید درک جوامع بشری نسبت به آب ایجاد بسترهای مناسب اطلاع‌رسانی عمومی پیرامون ابعاد دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در سطوح ملی،‌ منطقه‌ای و بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد. در شرایطی که سازمان ملل متحد یکی از اهداف توسعه پایدار را دستیابی همه انسانها به آب سالم و کافی قرار داده است عموم جوامع بشری نیز باید از طریق بکارگیری شیوه مناسب علمی و به هنگام به این درک مشترک دست یابند.

وی تصریح کرد: توسعه آینده کشورها در گرو بهبود وضعیت منابع آبی خواهد بود و رشد آگاهی قاطبه انسانها نسبت به آب و معضلات آن امروز اصلی‌ترین هدف همه کشورها باید باشد.

عراقچی ادامه داد: آموزش و تربیت شهروندان و شبکه‌های متعدد و متنوع جوامع مدنی در خصوص اصول نظم و انتظام سیاست‌های آبی، وضعیت کمی و کیفی آب، شیوه افزایش بهره‌وری، طرح‌ها و پروژه‌های آب‌محور و... باید به عنوان یک ضرورت اطلاع‌رسانی هدفمندی درباره آن صورت گیرد.

معاون وزیر خارجه اضافه کرد: بر این اساس بحران‌ آب همه بشریت را به سمت پسرفت، عقب‌افتادگی و از همه مهمتر بی‌ثباتی و مناقشه پیش می‌برد.

عراقچی اظهار داشت: در این مسیر تفاوتی بین کشورهای برخوردار یا غیربرخوردار از آب وجود ندارد. آگاهی‌بخشی نسبت به بحران آب باید معطوف به چالش‌های  بلافصل و نزدیک شود تا بتواند عوامل غیرقابل اجتناب آب در امنیت اجتماعی، ثبات سیاسی و پایداری محیط زیست در سطوح کشوری و منطقه‌ای و بین‌المللی را تشریح و تبیین کند. بنابراین رشد آگاهی یک مسئولیت بین‌المللی است و شامل کشورهای پرآب نیز می‌شود.

وزیر امور خارجه ادامه داد: ماهیت آب به‌گونه‌ای است که در یک مکان ساکن نبوده و به صورت جاری از یک جایی به جای دیگر تغییر مکان می‌دهد این ویژگی در کنار اهمیت مرزهای ملی در چشم‌انداز جغرافیای سیاسی جهان موجب شده تا اختلاف و درگیری و یا همکاری و مذاکره بر سر منابع آب و نحوه مدیریت آن به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر در تعاملات کشورها با یکدیگر و سیاست خارجی آنها به حساب آید که در واقع این امر همان چیزی است که ما امروز آن را به عنوان دیپلماسی آب می‌شناسیم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به وضعیت رودخانه‌های فرامرزی در میان کشورهای همسایه گفت: بیش از 260 حوزه رودخانه‌ای فرامرزی در میان 150 کشور تاثیر غیرقابل انکاری بر روابط دیپلماتیک کشورها دارد و علیرغم دگرگونی‌های بی‌سابقه در صحنه ژئوپولتیک جهانی هنوز در بیشتر مناطق جهان آب به عنوان یک عنصر کلیدی در سیاست کشورهای خارجی به حساب می‌اید و در آینده اهمیت آن بیشتر نیز می‌شود.

عراقچی با بیان اینکه در طول تاریخ منازعه یا همکاری دو مشخصه اصلی در تعامل کشورها بوده است گفت: منازعات فراوانی بر سر آب وجود داشته که موضوع آنها از ایجاد محدودیت بر سر منابع‌ آبی آب‌های فرامرزی تا آلودگی آب‌های سطحی تا زیرزمینی را شامل شده است. اختلافات ارزی و مرزی، چالش‌های امنیتی و مهاجرت گونه‌های انسانی ناشی از کم‌آبی از مسائل اساسی هستند که با آب و موضوعات مرتبط با آن پیوند خورده است. عدم مدیریت پایدار آب توسعه کشورها را تهدید کرده و ثبات و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را باچالشی جدی روبرو می‌کند.

معاون وزیر امور خارجه با بیان اینکه به گواه مدارک و مستندات تاریخی کشورها در موارد متعددی که تعداد آنها از جنگ و منازعه بیشتر است به همکاری و حل و فصل مسالمت‌آمیز بر سر منازعات آب روی آورده‌اند گفت: قراردادها، پیمان‌ها و توافقنامه‌های متعددی به منظور تقسیم آب رودهای بین‌المللی و فرامرزی یا مدیریت بر نحوه کشتیرانی و کنترل آلودگی آب مشترک میان کشورها به امضاء رسیده است.

وی با ذکر مثالی گفت: قرارداد هیرمند میان ایران و افغانستان یا اروند میان ایران و عراق برای پیدایش آن چندین دهه زمان صرف شده است که نقش این قراردادها و توافقنامه‌ها در جلوگیری از جنگ و گسترش منازعات قابل توجه بوده است.

عراقچی ادامه داد: در طول قرن بیستم کنوانسیون‌هایی میان کشورها برای تنظیم رژیم حقوقی حاکم بر رودخانه‌ها و آبراه های بین‌المللی تصویب شده است که به مرور به زمان به تکریم و تکامل حقوق بین‌المللی آبراه های بین‌المللی منجر شده است.

معاون وزیر خارجه گفت: نیاز به ابزارهای دیپلماتیک برای اجرا قواعد و مقررات مذکور موجب شکل‌گیری دانش و فن دیپلماسی آب در چارچوب سیاست خارجی آب شده است. میانجیگری و مساعی نقش اساسی در اجرای دیپلماتیک آب ایفا کرده است.

وی با بیان اینکه در میان دیپلماسی آب‌های فرامرزی یا آبراههای بین‌المللی موضوع آب مجازی همواره اهمیت بیشتری داشته است گفت: در حال حاضر جهان با کاهش تدریج سرانه آب بر اثر افزایش تقاضا و تغییرات اقلیمی روبروست و دیپلماسی آب ابعاد و گسترده‌های جدی پیدا کرده است که یکی از آنها دیپلماسی آب مجازی ناشی از تجارت آب مجازی است.

عراقچی ادامه داد: تجارت آب مجازی پیچیدگی‌های متعددی دارد که یکی از آنها توجه به مسائل مرتبط با آب‌های فرامرزی است. میل سیاست‌های همخوان و مدیریت جمعی در حوزه‌های آبخیز مشترک نقطه‌ای کلیدی است و کشورها در خصوص حوزه‌های آبریز مشترک گزینه‌ای جز همکاری ندارند.

معاون وزیر امور خارجه افزود: پیچیدگی دیگر در تجارت آب مجازی موضوع آسیب‌پذیری کشورها در وابستگی به واردات مواد غذایی است که از طرف خارجی‌ها در مقابل سیاست‌های خودکفایی غذایی قرار می‌گیرد که این امر بیانگر موضوع پارادایم با خودکفایی می‌شود.

وی ادامه داد: در شکل‌گیری تجارت آب مجازی لازم است که حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی مرتبط به دور از پارادایم ملی خودکفایی مورد توجه قرار گیرد. موفقیت در تجارت آب مجازی از یک سونیازمند اعتماد طرفین به یکدیگر در روند تدریجی و از سوی دیگر نیازمند بهره‌مندی طرفین از نهادهای باثبات و حکمرانی خوب آب است.

عراقچی تاکید کرد: این حکمرانی زمانی می‌تواند شکل گیرد که بهبود مدیریت آب و پیگیری مدیریت جامع منابع آن به اولویت نخست کشور در سیاست‌گذاریهای کلان شود.

معاون وزیر امور خارجه ادامه داد: این حکمرانی باید قادر باشد در ابتدا سیاست‌های کشاورزی را برمبنای برخورداری یا عدم برخورداری از منابع آبی تدوین کند و در مرحله بعدی نگاه اقتصادی به آب و ارزش‌گذاری آن را نهادینه کند. همچنین به موضوع بهره‌برداری بالا را از آب در چارچوب مرزهای حاکم گرداند.

وی گفت: نکته کلیدی در این میان برخورداری از یک طرح جامع آمایش سرزمینی است. مدیریت جامع منابع آب،‌ اتکاء به منابع آبی کشور و پی‌ریزی عملی شیوه‌های استفاده مجدد از آب و فاضلاب است. به طوری که در سال 2017 میلادی سازمان ملل متحد به عنوان فاضلاب: منبع دست نخورده یا پنهان در این باره توجه جدی کرده است.