واکاوی مناسبات باکو و ریاض (۵)
همکاری های تبلیغاتی و دینی باکو و ریاض
همکاری مراکز دینی و فرهنگی باکو با «مرکز جهانی گفتمان ملک عبدالله» از دیگر سطوح همکاری باکو- ریاض در حوزه دینی و فرهنگی است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری موج، پس از حیدر علی اف، دومین مرحله از گسترش روابط باکو با ریاض در دوره ریاست جمهوری الهام علی‌اف با سفر الهام علی اف به ریاض در هشتم مارس 2005 آغاز شد. در دوره ریاست جمهوری الهام علی اف، علاوه بر گسترش روابط دیپلماتیک و مراودات سیاسی باکو با ریاض، دو طرف همکاری های جدی‌تری را در زمینه های تبلیغی، فرهنگی و سیاسی آغاز کردند. در 3 ژانویه 2005 المار محمدیاروف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان به عربستان سعودی سفر کرد و در جریان این سفر، «یادداشت تفاهم رایزنی های سیاسی جمهوری آذربایجان و عربستان سعودی» به امضاء رسید. در پی آن، الهام علی‌اف در ماه مارس 2005 در سفر به عربستان سعودی با شاهزاده عبدالله بن عبدالعزیز، ولیعهد و فرمانده گارد ملی وقت دیدار کرد. الهام علی‌اف در دیدار با ملک فهد بن عبدالعزیز، شاه عربستان سعودی نشان دولتی «استقلال» جمهوری آذربایجان را به او تقدیم کرد.
ملک فهد نیز به الهام علی‌اف، نشان دولتی «ملک عبدالعزیز» عربستان سعودی را داد. در اول آگوست 2005 نیز الهام علی‌اف برای حضور در مراسم دفن فهد بن عبدالعزیز، به عربستان سفر کرد. در ششم دسامبر سال 2005، الهام علی‌اف برای حضور در نشست فوق العاده سران سازمان همکاری اسلامی به عربستان سعودی سفر و در شهر مکه مکرمه با ملک عبدالله بن عبدالعزیز، شاه عربستان سعودی دیدار کرد. در منابع رسمی جمهوری آذربایجان، همکاری در حوزه های فرهنگی و موسیقی از بخش های مهم در روابط باکو – ریاض ذکر می‌شود. برگزاری روزهای فرهنگ جمهوری آذربایجان در عربستان سعودی و بالعکس از مصادیق این روابط بوده است. طی روزهای دهم تا هفدهم ژوئن سال 2007، «روزهای فرهنگ جمهوری آذربایجان» در شهرهای «جده» و «دمام» عربستان سعودی برگزار شد. در جریان برگزاری «روزهای فرهنگی عربستان سعودی» در طی روزهای 17 تا 21 ژوئن سال 2008 ، الهام علی‌اف در دیدار با ایاد بن امین المدنی، وزیر فرهنگ وقت عربستان سعودی ابراز امیدواری کرد این برنامه اطلاعات گسترده ای درباره تاریخ و فرهنگ سعودی به مردم جمهوری آذربایجان بدهد.
در 29 مارس 2010، از ترجمه عربی کتاب «حیدر علی‌اف و سیاست ملی در آذربایجان» در «موسسه تحقیقات دیپلماتیک» وزارت خارجه عربستان سعودی رونمایی شد. این کتاب به تشریح سیاست های رسمی دولت جمهوری آذربایجان در زمینه اقوام اختصاص دارد. از جمله دیگر مصادیق همکاری ریاض و باکو در زمینه تبلیغ به نفع یکدیگر، تدارک حضور ویژه روسای جمهوری آذربایجان در کعبه و مسجدالنبی(ص) است. ریاض در 14 جولای 1994، شرایط «وی آی پی» برای حضور و عکس گرفتن حیدر علی‌اف در کنار خانه کعبه و حجرالاسود را فراهم کرد که عکس و تصویر آن در رسانه‌های باکو منتشر شد. در مقابل، حیدرعلی‌اف، سیاستمدار کهنه کار، شاه سعودی را «خادم حرمین شریف» نامید و گفت: «حضور در شهر مقدس مکه و دست زدن به سنگ مقدس کعبه و نماز خواندن در کعبه، شرافت بزرگی برای ماست. به خاطر نائل شدن به این شرافت و دستیابی به این نیت و آرزویم، سپاسگزاری خودم را از خداوند متعال اعلام می‌کنم و به خاطر سرنوشتم شکر می‌کنم و از خادم دو شهر مقدس و دوست عزیزم تشکر می‌کنم.»
در سال 2015 نیز در برهه ای که عربستان سعودی به علت حمله به یمن و کشتار مردم این کشور و مسائل جاری در سوریه و عراق و حملات گروه های تکفیری و وهابی به اماکن مقدس، ماهیت شیعه ستیز خود را آشکارتر کرده بود، ریاض برای سرپوش گذاشتن بر شیعه ستیزی آل سعود، الهام علی‌اف را به عربستان سعودی دعوت کرد و در خانه کعبه را به روی او و خانواده‌اش گشود. در پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری آذربایجان درباره این اقدام ریاض آمده است: «همان طور که می‌دانیم درِ خانه کعبه در شرایط استثنایی برای میهمانان باز می‌شود. این بار، درهای کعبه برای الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان و اعضای خانواده اش گشوده شد. این نیز نشانه اهمیتی است که در جهان اسلام به شخصیت و فعالیت الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان داده می‌شود. این همچنین نشانه مناسبات صمیمانه و احترام فراوان پادشاهی عربستان سعودی به رئیس دولت ماست.»
البته آنان که تحولات عربستان سعودی و سیر روابط این کشور با جمهوری آذربایجان را مطالعه می کنند با عقیده ما هم نظر خواهند بود که دعوت آل سعود از علی اف و کارگزاران دولتی جمهوری آذربایجان حالتی نمایشی دارد.
الشاد میری، از کارشناسان لائیک امور دینی در جمهوری آذربایجان می گوید: «آذربایجان دولتی سکولار است. اما، رییس جمهوری آذربایجان به همراه خانواده اش به زیارت عمره می رود. یعنی، موضع رییس دولت در قبال دین و عبادتش مانع از این نمی شود که او رییس دولتی لائیک باشد. ممکن است در آینده رییس دولت، فردی آتئیست (ملحد) باشد. اما، معنایش این نیست که دین را در این کشور ممنوع کند.»
بخش مهمی از همکاری های باکو و ریاض در زمینه امور مذهبی، به مراودات «کمیته دولتی امور گروه های دینی جمهوری آذربایجان» با «وزارت امور اسلامی، اوقاف، دعوت و ارشاد» عربستان سعودی مربوط است. در این زمینه، در ششم فوریه 2013، الشاد اسکندراف، رئیس وقت «کمیته دولتی امور گروه های دینی جمهوری آذربایجان» به عربستان سعودی سفر و با مقامات «وزارت امور اسلامی، اوقاف، دعوت و ارشاد» عربستان سعودی گفتگو کرد.
مبارز قربانلی، رئیس کنونی کمیته دولتی امور گروه های دینی جمهوری آذربایجان نیز طی روزهای 28 اکتبر تا سوم نوامبر 2017 ، به دعوت صالح بن عبدالعزیز بن محمد آل شیخ، وزیر «امور اسلامی، اوقاف، دعوت و ارشاد» عربستان سعودی به ریاض سفر کرد. هدف از این سفر، گفتگو درباره روابط دوجانبه، همبستگی اسلامی، چند فرهنگ گرایی، تقویت تلاش های مشترک برای جلوگیری از افراط گرایی دینی و خشونت و تبادل تجارب دو کشور، اعلام شد. دیدار با «وزیر حج» عربستان سعودی، دبیران کل «مجمع جهانی اسلامی جوانان»، «اتحادیه جهان اسلام» و «سازمان همکاری های اسلامی» و شماری از مسئولان موقوفه های عربستان سعودی از برنامه های این سفر اعلام شد. رییس کمیته دولتی امور گروه های دینی جمهوری آذربایجان با محمد بن عبدالکریم العیسی، دبیرکل «اتحادیه جهان اسلام» عربستان سعودی دیدار کرد. این فرد یعنی محمد بن عبدالکریم العیسی، در سال های اخیر یکی از مقامات مسئول در زمینه پیشبرد سیاست های «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی در معرفی افکار وی مبنی بر به اصطلاح «اسلام اعتدالی» و برقراری ارتباط با سازمان های یهودی- صهیونیست و سازمان های مسیحی و مراکز مشابه است.
در دیدار مبارز قربانلی با محمد بن عبدالکریم العیسی درباره برنامه های به اصطلاح «سال همبستگی اسلامی» در سال 2017 در جمهوری آذربایجان تبادل نظر شد. مبارز قربانلی میزبانی باکو برای چهارمین دوره بازی های همبستگی اسلامی را نشانه سیاست جمهوری آذربایجان در زمینه توسعه روابط با جهان اسلام توصیف کرد. در واقع، باکو در سال 2017، از موقعیت عربستان سعودی در جهان اسلام برای پیشبرد سیاست اعلام «سال همبستگی اسلامی» در جمهوری آذربایجان به منظور ترمیم چهره خود و سرپوش گذاشتن بر سرکوب جریانات اسلامی در این کشور بهره گرفت.
الهام علی‌اف، در دیدار با «توفیق السودیری»، معاون اول وزیر «امور اسلامی، دعوت و ارشاد» عربستان سعودی که برای حضور در همایش «سال همبستگی اسلامی – 2017، گفتگوی ادیان و فرهنگ ها» در باکو شرکت کرده بود، از حضور ریاض در سطحی عالی در این همایش قدردانی کرد. همکاری مراکز دینی و فرهنگی باکو با «مرکز جهانی گفتمان ملک عبدالله» از دیگر سطوح همکاری باکو- ریاض در حوزه دینی و فرهنگی است. دست اندرکاران «مرکز جهانی گفتمان ملک عبدالله» همه ساله در همایش هایی که تحت عناوین مختلف در باکو برگزار می‌شود، به طور فعال حضور می‌یابند و به تایید سیاست های دولت لائیک جمهوری آذربایجان می‌پردازند. به منظور تأثیرگذاری عربستان سعودی بر حوزه دینی در جمهوری آذربایجان، «مرکز ملک عبدالله» در نوامبر سال 2017 اعلام کرد الله شکور پاشازاده، رئیس اداره مسلمانان قفقاز را تا 30 آوریل سال 2021 به عضویت هیات امنای این مرکز برگزید. ارتباط با اداره مسلمانان قفقاز و کمیته دولتی امور دینی از ابزارهای مهم سعودی برای بهره گیری از جمهوری آذربایجان در حوزه مذهب است.
ارسال نظر