به گزارش خبرگزاری موج، با توسعه شهرها و افزایش شهرنشینی و از طرفی استفاده بیشتر مردم از خودروهای شخصی، بحث آلودگی هوا تبدیل به یکی از معضلات اکثر شهرهای بزرگ دنیا شده است.

آلودگی هوا چیست؟

آلودگی هوا از تجمع انواع گازها، قطرات ریز و ذراتی که باعث کاهش کیفیت هوا می شوند تشکیل شده است. آلودگی هوا ممکن است در شهر، حاشیه شهر و حتی روستا اتفاق بیافتد.

در بسیاری از شهر ها اوزون مهمترین بخش آلودگی هوا محسوب می شود. گاز های تولید شده از ماشین ها و موتورها و کارخانه ها بعد از تعامل و برخورد با نور خورشید به اوزون تبدیل می شوند. در شهر ها، سطح اوزون زمانی که هوا راکد است و خورشید می تابد و دمای هوا گرم است، بالا می رود. این اوزون نباید با اوزونی که در جو زمین قرار دارد و از ما در مقابل اشعه های خطرناک خورشید محافظت می کند، اشتباه گرفته شود.

آلودگی هوا می تواند باعث بروز چه علائمی شود؟

آلودگی هوا می تواند باعث احساس ناراحتی در گلو، ریه و چشم ها شود. سوزش چشم، سرفه و تنگی نفس از جمله علائم رایج قرار گرفتن در معرض هوای آلوده است.

افراد می توانند واکنش های بسیار متفاوتی را به آلودگی هوا نشان دهند. ممکن است برخی از مردم دچار تنگی نفس و یا سرفه شوند در حالی که برخی دیگر هیچ علائمی را از خود نشان نمی دهند. از آنجا که ورزش باعث سریعتر و عمیق تر شدن تنفس می شود، می تواند این علائم را بدتر کند. افرادی که بیماری های قلبی مانند آنژین صدری (درد قفسه سینه)، یا بیماری های ریوی مانند آسم و امفیزم (emphysema) دارند ممکن است نسبت به آلودگی هوا بسیار حساس بوده و حتی نسبت به آلودگی های هوای کم نیز واکنش نشان دهند در حالی که افراد دیگر هیچ علائمی از آلودگی هوا را بروز نمی دهند.

ممکن است کودکان نسبت به بزرگسالان در آلودگی های هوایی خفیف، بیشتر دچار مشکل شوند. همچنین کودکان در هوایی با سطح آلودگی بالا نسبت به هوای تمیز با بیماری ها و ناخوشی های بیشتری مانند برونشیت و گوش درد مواجه می شوند.

افراد مبتلا به بیماری های قلبی و ریوی واکنش های شدید تری به آلودگی هوا نشان می دهند. ممکن است در زمان آلودگی هوای شدید، بیماری آنها به نقطه ای برسد که امکان فعالیت را از آنها صلب کند و یا حتی نیازمند کمک ها و مراقبت های پزشکی شوند. در گذشته نرخ مرگ و میر با میزان آلودگی هوا ارتباط مستقیم داشت اما امروزه آلودگی هوای شدید در آمریکا بسیار نادر است.

بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا

در این مطلب برخی از بیماری‌هایی که به علت آلودگی هوا به وجود می‌آیند معرفی شده است.

ابتلا به بیماری‌های ریه و مشکلات تنفسی 

شیوع بیماری‌های نظیر آسم و انسداد ریوی مزمن با افزایش آلودگی هوا ارتباط مستقیمی دارد. کودکان و نوزادان به دلیل ضعف بدنی نسبت به این بیماری‌های آسیب‌پذیرتر هستند.

ابتلا به آسم

آسم یک بیماری مزمن التهابی دستگاه تنفسی است که خاصیت عود شوندگی دارد. علائم اصلی آن شامل تنگی نفس، خس‌خس کردن هنگام نفس کشیدن و سرفه است.

ابتلا به آسم ممکن است دلایل ژنتیکی داشته باشد اما عوامل محیطی مانند آلودگی هوا و مواد آلرژی‌زا نیز باعث تشدید آن می‌شوند.

پیشگیری و درمان آسم

برای پیشگیری از ابتلا به آسم بهتر است از قرار گرفتن کودکان در معرض هوای آلوده جلوگیری شود. استفاده از دستگاه تصفیه هوا می‌تواند هوای خانه را از آلودگی‌های مختلف که باعث بروز آسم می‌شوند پاک کند. همچنین برخی از مواد خوراکی باعث پیشگیری و کنترل بیماری آسم می‌شوند.

زنجبیل باعث تسکین درد سینه می‌شود و برای بیماری‌های تنفسی بسیار مفید است.

عسل باعث نرم شدن گلو و سینه می‌شود و برای درمان سرفه مورداستفاده قرار می‌گیرد.

شلغم علاوه بر کمک به درمان آسم، برای درمان سرماخوردگی نیز مفید است.

موسیر حتی اگر با ماست میل شود باعث ضدعفونی شدن گلو و مجرای تنفسی می‌شود.

موز کمک می‌کند خس‌خس سینه حین نفس کشیدن رفع شود.

ابتلا به سرطان ریه

در گذشته یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به سرطان ریه، استعمال بیش از حد دخانیات بود. اما امروزه آلودگی هوا مخصوصا آلودگی هوای داخل خانه نیز به عنوان یکی از عوامل سرطان‌زا شناخته می‌شود. مردم در فضاهای متراکم با تهویه نامناسب به زندگی و کار مشغول‌اند و در کنار آن نیز آلودگی هوای شهرها به شدت رو به افزایش است. این سرطان با علائمی مانند سرفه‌های شدید، تنگی نفس، خس‌خس سینه هنگام نفس کشیدن، تب، درد قفسه سینه و ضعف همراه است.

برای کمک به درمان سرطان ریه می‌توان از مواد غذایی مختلف از جمله دم‌نوش‌ها و چای‌ها کمک گرفت.

مثلا نوشیدن چای سبز به صورت روزانه باعث کاهش احتمال ابتلا به سرطان ریه می‌شود.

تنفس در هوای آلوده برای مدت طولانی باعث افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی می‌شود. آلاینده‌های خطرناکی مانند مونوکسید کربن، دی‌اکسید نیتروژن و ازون وارد گردش خون شده و باعث بروز اختلال در عملکرد قلب و عروق و وقوع سکته می‌شود.

راه های جلوگیری از بیماری های ناشی از آلودگی هوا چیست؟

اخبار و گزارش های رادیو و تلویزیون را برای اطلاع از وضعیت آلودگی هوا دنبال کنید. دقت کنید که این مقدار نباید از مرز مقدار خطرناک گذشته باشد. مواظب شرایط خاص آب و هوایی مانند روزهای بسیار گرم و آفتابی باشید و همچنین اگر احساس تنگی نفس، سوزش چشم و سرفه می کنید مراقب باشید، اینها علائم آلودگی هوا هستند.

در روزهایی که آلودگی هوا زیاد است تا جایی که می توانید در خانه بمانید. میزان آلاینده ها در خانه کمتر بوده و هوای به نسبت سالمتری دارد.

اگر مجبور هستید بیرون بروید، تا جایی که می توانید فعالیت های خود را در خارج از خانه به ساعت های اول صبح و یا بعد از غروب آفتاب موکول کنید. این قضیه به شما کمک می کند که کمتر در معرض اوزون هوای بالا (که در اکثر شهر های بزرگ وجود دارد) قرار بگیرید. همانگونه که گفته شد میزان اوزون هوا در ساعت هایی که آفتابِ بیشتر و شدیدتری می تابد بالاتر می رود.

وقتی که هوا آلوده است از انجام فعالیت های شدید بدنی و ورزش کردن بپرهیزید. نفس بیشتر و عمیقتر برابر است با میزان آلودگی بیشتر در ریه های شما.

هرچند آلودگی هوا به اندازه‌ی دخانیات در ابتلا به سرطان ریه نقش ندارد اما باعث تشدید بیماری می‌شود. بنابراین بیماران مبتلا به سرطان و افراد مستعد سرطان بهتر است از حضور طولانی‌مدت در هوای آلوده خودداری کنند.

همچنین دم‌نوش گل بنفشه باعث پیشگیری از آسم، برونشیت، بیماری‌های تنفسی و سرطان ریه می‌شود. نوشیدن دم‌نوش بنفشه برای سلامتی دستگاه گوارش و کلیه‌ها نیز مفید است.

آلودگی هوا؛ تهدیدی برای زنان باردار و نوزادان

نوزادان و کودکانی که در هوای آلوده زندگی می‌کنند معمولا از مشکلات تنفسی مختلف رنج می‌برند. به دلیل آن‌که سیستم تنفسی کودکان در حال رشد و شکل‌گیری است، آسیب‌پذیری آن‌ها نیز بیش از بزرگ‌سالان است.

برای حفظ سلامت ریه و دستگاه تنفسی نوزادان، کودکان و حتی بزرگ‌سالان باید از حضور در محیط‌هایی با هوای آلوده خودداری کرد. در صورت اجبار نیز باید نکات لازم برای مقابله با آلودگی هوا را مدنظر داشت. برای مثال زدن ماسک هنگام بیرون رفتن از منزل یا خرید دستگاه تصفیه هوا برای خانه یا محل کار.

چگونه با آلودگی هوا مقابله کنیم؟

برای حفاظت از خود در برابر آلودگی هوا باید نکات مختلفی را به کار برد:

1. زدن ماسک هنگام بیرون رفتن از خانه و نیز استفاده از ماسک‌های فیلتر دار توصیه می‌شود.

2. تردد با مترو و سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی و شخصی که فضایی بسته دارند.

3. ماندن در خانه در روزهایی که هوا آلوده است.

4. خرید دستگاه تصفیه هوا به منظور پاک کردن هوای داخل خانه یا اداره. این دستگاه‌ها با استفاده از فیلترهای مختلف آلاینده‌های موجود در هوا را پالایش می‌کنند. دستگاه تصفیه هوای هانیول مدل اِیرتاچ با برخورداری از فیلتر پیشرفته HiSiv که در شاتل‌های فضایی از آن استفاده می‌شود، قادر است ترکیبات آلی فرّار و بوهای نامطبوع را نیز از بین ببرد.

پاک‌سازی ریه‌ها از آلودگی هوا با کمک طب سنتی

از نگاه پزشکی پارسی، صرفا به برخی راهکارهای کاهش عوارض آن اشاره خواهم کرد. ذکر این نکته بایسته است که مواردی که در پی می‌آیند، توضیحات دقیق علمی از نگاه دو دانش طب سنتی ایران و پزشکی نوین دارند که عبارتند از: تقویت مغز و سیستم عصبی و قلب و کبد، عملکرد ضدویروسی و ضدمیکروبی، اثرات آنتی‌‌اکسیداتیو، انبساط عروق خونی و بهبود گردش خون مرکزی و محیطی، تقویت مخاطات و راه‌های تنفسی، لینت مزاج و پرهیز از یبوست، دفع برخی متابولیت‌های سمی و…

1. دودکردن و پراکندن برخی مواد و گیاهان

دودکردن گیاهانی چون پوست انار، ریشه بادام تلخ، میوه به، برگ بید، اندام هوایی ریباس، گل زعفران، چوب سیب، غده سیر، سقز، عود هندی، کافور، کندر، مشک، مصطکی، برگ مورد، اسپند و… می‌توانند به تقویت اعضای اصلی بدن و کاهش عوارض آلودگی کمک کنند. این موارد، قابل استفاده برای بیشتر افراد هستند، اما توصیه می‌شود اگر مشکل یا بیماری زمینه‌ای خاصی دارید، پیش از استفاده، با یک متخصص طب سنتی ایران مشورت کنید.

2. بوییدن مواد خوشبو

برای این کار، کافور، نیلوفر، بنفشه و صندل در افراد گرم‌مزاج و مشک، عنبر، لادن، میخک (قرنفل) و جوز بویا در افراد سردمزاج قابل‌توصیه است. بوهای خوشی چون لیمو، پرتقال، سیب، به، زعفران، هل، دارچین، بهارنارنج و… را نیز از یاد نبرید.

3. پاکسازی سطوح

در منابع طب ایرانی، توصیه شده در زمان همه‌گیری بیماری‌های خطرناک (مانند طاعون، حصبه، آنفلوآنزاهای خطرناک و…)، سطوح مختلف چون در، دیوار، سقف، فرش و حتی لباس‌ها را با پاشیدن محلول سرکه‌ای سیر و پیاز، ضدعفونی کنید. امروزه نیز اثر اسیدی‌ کردن محیط در کاهش فعالیت باکتری‌ها ثابت شده است و آثار درمانی سیر و پیاز نیز به اثبات رسیده است.

می‌توان توصیه کرد که اگر چندان از بوی چنین محلولی بدتان نمی‌آید و مجبور به خروج از منزل در روزهای تیره‌وتار آلودگی هوا هم هستید، دست‌کم ماسک‌های ساده خود را به چنین محلولی آغشته کنید.

4. بهتر است از کارهایی که قوای شما را تضعیف  می‌کنند، پرهیز کنید.

از‌جمله  خواب ناکافی و شب‌زنده‌داری، مواجهه با هوای بسیار سرد، مواجهه درازمدت با امواج الکترومغناطیس به‌ویژه رایانه و تلفن‌همراه، حمام سنگین و گرسنگی طولانی.

5. پرهیز از فعالیت‌های بدنی و ورزش سنگین همچنین پرهیز از بی‌تحرکی.

در این زمینه، توصیه می‌کنم در منزل حتما تاب‌سواری کنید که جزء ورزش‌های بسیارخوبی است که منافع عام برای بدن دارد.

6. پرهیز از ورود مواد زاید و سمی دیگر، پرهیز از مصرف سیگار و قلیان، استفاده نکردن از حشره‌کش در محیط، پرهیز از پخت‌وپز بدون تهویه مناسب در آشپزخانه

بخور، نخورهای روزهای آلودگی!

توجه به تدابیر خوردن و آشامیدن، همواره از مهم‌ترین تدابیر تندرستی هستند چون همواره با آنها در ارتباطیم و به‌خوبی هم دراختیار ما قرار دارند. در زمان آلودگی هوا توصیه می‌شود:

• کاهش رطوبات بدن با مصرف بیشتر غذاهای خشک‌_ تری چون خشکبار، مغزها و…

• پرهیز از خوردن غذاها و میوه‌های تر (آبدار) سریع‌العفونت مانند غذاهای حاوی گوشت و روغن زیاد، شیرینی، ماهی و در میوه‌ها انگور، آلو، شفتالو، هندوانه، خربزه، خیار، کدو و برخی سبزی‌ها

• پرهیز از خوراکی‌های افزاینده غلظت خون مانند گوشت گاو، عدس، بادنجان به‌ویژه میرزاقاسمی، گوشت‌های صنعتی (سوسیس و کالباس)، غذاهای خمیری چون ماکارونی و لازانیا، غذاهای چرب و سنگین چون کله‌پاچه.

• پرهیز از خوراکی‌های یبوست‌آور مانند گوشت گاو و گوساله، سوسیس و کالباس، غذاهای خشک، عدس‌پلو، موز سفت، خرمالوی نارس و گس، میوه‌های ترش و سنجد.

• در صورت لزوم، مصرف گوشت‌هایی که دیرتر فاسد می‌شوند، مانند گوشت پرندگان کوچک با مزاج معتدل (مانند جوجه و کبک) همراه با چاشنی‌های ترش چون سماق، غوره، آب لیمو، سرکه یا آب انار ترش (امروزه نیز نقش ترشی‌ها در کاهش pH  محیط همچنین اثرات ضد‌میکروب و آنتی‌اکسیدانی قابل‌توجه ترکیبات پلی‌فنلی آنها مورد توجه است).

• خوردن خوراکی‌هایی که موجب نشاط و تقویت اعضای رئیسه (مغز، قلب و کبد)، جلوگیری از عفونت اخلاط، تقویت معده و رفع مشکلات گوارشی می‌شوند: آلو بخارا، انار، مورد، انواع به، پسته، پونه، پیاز، تمر هندی، جو، خاکشیر، خرفه، رازیانه، زرشک، زعفران، سماق، سیب، سیر، کاسنی، گشنیز، گلاب، لیمو، نارنج، نارنگی، هل و… (اثرات این مفردات در تقویت سیستم ایمنی، آثار ضدمیکروبی، آنتی‌اکسیدانی و… ثابت شده است).

عوارض آلودگی هوا را کاهش دهید

گاهی اوقات با یک برنامه غذایی یا مصرف برخی مواد غذایی می‌توان عوارض ناشی از آلودگی هوا را در بدن کاهش داد. بهتر است روزانه با رعایت این نکات بدن خود را در مقابل هوای آلوده ایمن کنید:

• میوه‌های شیرین: سیب شیرین، پرتقال شیرین، انار شیرین یا کمی مایل به ترشی بیشتر میل کنید.

• در صورت تمایل به سالاد (کاهو، هویج رنده ‌شده، روغن‌زیتون با کمی آب نارنج طبیعی یا رب انار)، روزانه یک وعده سالاد میل کنید.

• سوپ‌های سبزیجات همراه با زرشک، هویج رنده ‌شده، شلغم و به می‌تواند یک وعده بسیار خوب برای روزهای آلودگی باشد.

• دمنوش آویشن شیرازی به‌ویژه برای مبتلایان آسم و برونشیت بسیار مفید است.

• دمنوش گل‌گاوزبان همراه ریشه سنبل‌الطیب و بهارنارنج، به‌ویژه برای افسردگان و افراد مبتلا به پرفشاری خون توصیه شود.